Urtarrilaren 16a

 

• 929. Abderraman III.ak Kordobako kalifa egin zuen bere burua. Kordobako emirra zen 912az gero eta orain Kordobako kalifa izango da (929–961).
• 1245. Edmundo Lancasterrekoa noble eta politico ingelesa jaio zen (h. 1296).
• 1547. Errusia: Ivan IV.a Errusiakoa, Izugarria deiturikoa, tsar egin zen.
• 1556. Karlos I.ak bere seme Filipe II.a Espainiakoari utzi zion Gaztela eta Aragoiko koroa.
• 1605. Kixotearen lehen edizioa argitaratu zuten Madrilen.
• 1707. Eskoziako Erresumako parlamentuak Ingalaterrarekin batzea erabaki zuen eta estatu berri bat sortu zen: Britainia Handia. Batasunak ez zuen Eskoziako berezko sistema legal edo judizialaren aldaketarik suposatu eta, orduz gero,  Gales, Ingalaterra eta Ipar Irlandakotik ezberdina da, nazioarteko zuzenbidean erakunde juridiko ezberdintzat onartu eta hartzen delarik.
• 1791. Jandarmeria sortu zen Frantzian.
• 1795. Frantziak Herbehereak indarrez hartu zituen.
• 1809. Espainia: Napoleonen armada frantsesak britainiar armada garaitu zuen A Coruñan.
• 1826. Juan Crisostomo Arriaga konposatzaile bilbotarra hil zen (j. 1806).
• 1901. Fulgencio Batista militar, diktadore eta presidente kubatarra (1940–1944 eta 1952–1959) jaio zen (h. 1973).
• 1906. Maroko: Algeciraseko Konferentzia hasi zen Marokoren etorkizuna erabakitzeko asmoz. Espainia, Frantzia, Alemania eta Erresuma Batuak hartu zuten parte.
• 1914. Errusian, Máximo Gorkiri utzi zioten itzultzen, 8 urteko atzerriratzea eta gero.
• 1920. Ameriketako Estatu Batuetan Lege lehorra jarri zen martxan.
• 1932. Dian Fossey, estatubatuar zoologa estadounidense jaio zen (h. 1985).
• 1950. Gustav Krupp industrial eta finantziari alemaniarra hil zen (j. 1870).
• 1952. Fuad II.a errege egiptoarra (1952–1953) jaio zen.
• 1957. Arturo Toscanini italiar orkestra zuzendaria hil zen (j. 1867).
• 1969. Jan Palach ikasleak bere buruari su eman zion Pragako San Wentzeslao enparantzan, sobietar okupazio eta askatasun gabezia salatu nahian.
• 1974. Kate Moss jaio zen.
• 1979. Ted Cassidy aktore estatubatuarra hil zen (j. 1932).
• 1991. AEBetako George W. Bushek Golkoko Gerratea hasteko agindua eman zuen, Iraki eraso eginez. Basamortuko Ekaitza deituriko operazioa gauzatu zuen eta Bagdad bonbardatu.
• 1982. Ramón J. Sender idazle espainiarra hil zen (j. 1901).
• 2003. Columbia espazio anezka atmosferatik irtetera zihoala, objektu batek talka egin zion, 13 egun geroago lurreratzean ontziaren suntsitzea eragingo zuena.
• 2005. Adriana Iliescu, 66 urteko emakume errumaniarrak ume bat izan zuen. Historian ume bat izaten emakumerik zaharrena.

Urtarrilaren 15a

• 1519. Vasco Núñez de Balboa, espainiar esploratzailea, hil zen (j. 1475). Ozeano Barea aurkitu zuen lehen europarra izan zen.
• 1724. Luis I.a Espainiako errege egin zuten. Urte bereko urriaren 31n hilko zen errege gaztea eta koroa berriro aitaren eskuetara itzuli zen, Filipe V.a Espainiakoarenera.
• 1759. Britainiar museoa inauguratu zuten Londresen.
• 1902.  Sebastian Matxinbarrena, Donostiako alkateak, soka-muturra debekatu zuen.
• 1906. Aristoteles Onassis, Greziako armadore eta multimilionarioa, jaio zen (h. 1975).
• 1810. Andaluzian, Josef Bonaparte eta bere 80.000 soldaduz osatutako armada Sierra Morenara iritsi zen, okupazioa hasteko asmoz.
• 1911. Euskal Herriaren alde aldizkaria sortu zen, sortzaile eta arduradun nagusia Gregorio Mujika zena.
• 1919. Berlinen, Freikorps taldeak  Rosa Luxemburg eta Karl Liebknecht, iraultzaile eta teorialari alemaniarrak, Alemaniako Alderdi Sozialdemokratako erradikalenen liderrak I. Mundu Gerra garaian, eta Espartakisten Ligaren sortzaile, asasinatu zituen.
• 1929. Martin Luther King politikari estatubatuarra eta Nobel Saria 1964an, jaio zen (h. 1968).
• 1936. Espainian Herri Fronte baterako ituna sinatu zuten errepublikarrak, sozialistak eta komunistak. Alderdi horrek irabaziko ditu urte bereko hauteskundeak.
• 1938. Espainiako Gerra Zibilean, Bartzelona bonbardatu zuten.
• 1939. Frankistek Tarragona hartu zuten.
• 1941. Erroman, Alfontso XIII.ak Espainiako tronuan zituen eskubideei uko egin zien, bere seme Joani, Asturiaseko printzeari, utziz.
• 1947. Los Angeleseko Leimert parkean (Kalifornia) oinezko batek Elizabeth Shorten torturatutako hilotza aurkitu zuen. Dalia Beltza izena eman zitzaion.
• 1951. Alemanian, Ilse Kochi, Buchenwaldeko kontzentrazio-esparruko komandantearen emazteari, biziarteko kartzela eman zioten. Buchenwaldeko Zakurra deitzen zioten.
• 1958. Pottokiak lehen aldiz argitaratu ziren, Belgikako Spirou aldizkarian.
• 1990. Zaragozako Flying diskotekan 43 pertsona hil ziren sute batean itota.
• 1993.  Campsa monopolioa ezerezean geratu zen eta petrolioa liberalizatu zen Espainian.
• 1994. Federica Montseny, lider anarkista eta Espainiako Bigarren Errepublikako ministroa izan zena, hil zen (j. 1905).
• 2001. Wikipediaren lehen bertsioa, ingelesezkoa, interneten zabaltzeari ekin zitzaion.
• 2012. Manuel Fraga Iribarne politikari, diplomatiko, idazle eta agintari espainiarra hil zen (2012).

Urtarrilaren 14a

• K. a. 83. Marko Antonio politikari erromatarra jaio zen (h. K. a. 30).
• 1129. Tenpluko ordena onartu zen Troyeseko kontzilioan.
• 1503. Sevillan Indietako Kontratazio Etxea sortu zuten. Amerikarekin eginiko inportazio eta esportazio gaiak jasotzen zituzten bertan.
• 1507. Katalina Austriakoa, Portugaleko erregina izango zena, jaio zen (h. 1578).
• 1690. Klarinetea asmatu zuten Nurembergen.
• 1696. Salemgo sorginen epaiketen aritutako epaileek egin zituzten errore eta hilketen aitorpen ofiziala egin zuten.
• 1724. Filipe V.ak Espainiako tronutik abdikatu zuen.
• 1767. Maria Teresa Josefa Austriakoa artxidukesa jaio zen (h. 1827).
• 1772. Maria Britainia Handikoa, Federiko II.a Hesse-Kasselen kontsortea, hil zen (j. 1723).
• 1809. Espainia eta Ingalaterrak Napoleonen aurka batera egiteko ituna egin zuten.
• 1858. Napoleon III.a eta Eugenia enperatriza operara zihozen Parisen atentatua egin zienean. Ez zitzaien ezer gertatu.
• 1861. Mehmed VI.a otomandar sultana jaio zen (h. 1926).
• 1875. Alfontso XII.a Madrilera iritsi zen tronua hartzeko asmoz.
• 1883. Nina Ricci, italiar jatorriko frantses modista francesa, jaio zen (h. 1970).
• 1887. Argentinako Aconcagua mendia igo zuten lehenengoz. Mathias Zurbriggen suitzarra izan zen lortu zuen.
• 1920. Txomin Agirre idazle eta elizgizona hil zen (j. 1864).
• 1925. Yukio Mishima, japoniar idazlea, jaio zen (h. 1970).
• 1940. Georgie Dann frantziar abeslaria jaio zen.
• 1946. Harold Shipman britainiar serie hiltzailea jaio zen (h. 2004).
• 1957. Humprey Bogart hil zen (j. 1899).
• 1971. Egipton inauguratu zuten Assuan-go urtegi famatua.
• 1986. Thierry Sabine, Rally Dakarren sortzailea, hil zen (j. 1949).
• 1990. Simpsondarren lehen atala eskaini zen telebistan.
• 1994. Federica Montseny anarkista hil zen (j. 1905).
• 2004. Georgiako bandera, Bost Gurutzeko bandera izenekoa, ofizialki berrezarri zen 500 urteko etenaldiaren ostean.
• 2012. Jose Luis Alvarez Enparantza Txillardegi donostiar hizkuntzalari, idazle eta politikaria hil zen (j. 1929).
• 2012. Costa Cruceros ontzidiaren barku bat hondoratu zen, zaurituez gain, 25 pertsona hilik gertatu zirelarik.

Urtarrilaren 13a

Sehaska egutegiko izendegia: Ioritz/Joritz eta Lontxo/Lontzi.

• 839. Karlos III.a Gizena, Karolingiar Inperioko enperadorea, hil zen (j. 839).
• 915. Al-Hakam II.a, Kordobako bigarren omeiar kalifa, jaio zen (h. 976).
• 1151. Suger frantziar fraide, politikari eta historialaria hil zen.
• 1333. Henrike II.a Gaztelakoa, Gaztelako erregea, jaio zen (h. 1379).
• 1596. Jan van Goyen herbehereetar pintorea eta marrazkilaria jaio zen (h. 1656).
• 1599. Edmund Spenser ingeles poeta hil zen.
• 1625. Jan Brueghel Zaharra flandestar margolaria hil zen (j. 1568).
• 1654. Jacques Lemercier frantziar arkitektoa eta eskultorea hil zen.
• 1691. George Fox, kuakero sektaren sortzailea, hil zen (j. 1624).
• 1717. Maria Sibylla Merian alemaniar naturalista, esploratzailea eta margolaria hil zen (j. 1647).
• 1750. Madrilgo Ituna sinatu zuten, Tordesillasekoa ezerezean utziz.
• 1758. Valentin Salhakoa lapurtar itsasontzi kapitaina eta sail jenerala jaio zen (h. 1841).
• 1759. Lisboan hainbat noble hil zituzten, Portugalgo Jose I.aren aurkako atentatuan parte hartu zutelakoan.
• 1785. Xabier Munibe Peñafloridako kondea, euskal idazle eta musikagilea eta Euskalerriaren Adiskideen Elkartearen sortzailea, hil zen (j. 1729).
• 1808. Jørgen Roed, Danimarkako Urre Aroko erretratu egile margolaria jaio zen (h. 1888).
• 1822. Greziako banderaren diseinua onartu zen.
• 1835. Frantzisko Petrirena Rekondo, Xenpelar, gipuzkoar bertsolaria jaio zen (h. 1869).
• 1844. Joaquín Rucoba espainiar arkitektoa jaio zen (h. 1919).
• 1854. Anthony Fossek eskusoinuaren patentea lortu zuen.
• 1858. Oskar Minkowski, alemaniar fisiologo eta patologoa jaio zen (h. 1931).
• 1859. Kostis Palamas, greziar poeta jaio zen (h. 1934).
• 1875. Sebastian Gabriel Borboikoa, Espainia eta Portugalgo infantea, hil zen (j. 1811).
• 1884. Jose Juan Santesteban donostiar musikaria eta konposatzailea hil zen (j. 1809).
• 1888. Alexander Graham Bellek National Geographic Society sortu zuen. National Geographic aldizkaria kaleratzen hasi ziren.
• 1888. Enrique Eguren arabar zientzialaria jaio zen (h. 1944).
• 1894. Chaïm Soutine lituaniar margolaria jaio zen (h. 1943).
• 1898. Émile Zola idazleak J’accuse artikuluarekin Dreyfus afera azaleratu zuen.
• 1902. Raymond Ruyer frantziar filosofoa jaio zen (h. 1987).
• 1904. Nathan Milstein ukrainar-estatubatuar biolinista jaio zen (h. 1992).
• 1906. Aleksandr Stepanovitx Popov errusiar fisikaria eta ingeniaria hil zen (j. 1859).
• 1910. Irrati publikoko lehen transmisioa egin zen New Yorkeko Metropolitan antzokitik.
• 1914. Valentin Zubiaurre Urionabarrenetxea bizkaitar musikagilea, Madrilen hil zen (j. 1837).
• 1915. Avezzanon (Italia) izandako lurrikaran 29.800 lagun hil ziren.
• 1919. Robert Stack estatubatuar aktorea jaio zen (h. 2003).
• 1924. Roland Petit frantziar dantzaria eta koreografoa jaio zen (h. 2011).
• 1929. Wyatt Earp estatubatuar pistolaria, jokalaria eta polizia ofiziala jaio zen (j. 1848).
• 1935. Sarren (g.e. Alemanian) egindako galdeketan, boto emaileen %90,3 Alemania Naziarekin bat egitearen alde agertu zen.
• 1938. Jean Cabut, Cabu, frantziar marrazkigilea jaio zen (h. 2015).
• 1938. Gregorio Peces-Barba, espainiar politikaria eta abokatua jaio zen (h. 2012).
• 1941. Pasqual Maragall, Kataluniako Generalitateko 127. Presidentea, jaio zen.
• 1941. James Joyce irlandar idazlea, XX. mendeko ingelesezko idazle garrantzitsuenetakoa hil zen (j.1882).
• 1941. Pasqual Maragall, Kataluniako politikaria, jaio zen.
• 1948. Mario Onaindia euskal herritar politikari sozialista, idazlea eta ETAkide izandakoa jaio zen (h. 2003).
• 1953. Josip Broz Tito Yugoslaviako presidente izendatu zuten.
• 1956. Lyonel Feininger alemaniar-estatubatuar margolaria eta marrazkilaria hil zen (h. 1956).
• 1964. Karol Wojtila (geroago Joan Paulo II.a aita santua izango zena) Krakoviako artzapezpiku izendatu zuten.
• 1964. Felisberto Hernández uruguaitar idazlea hil zen (j. 1902).
• 1969. Beatles taldeak Yellow Submarine albuma azaldu zuten.
• 1970. Marco Pantani txirrindulari italiarra jaio zen (h. 2004).
• 1974. Salvador Novo mexikar idazlea hil zen (j. 1904).
• 1975. Unai Apeztegia nafar pilotaria jaio zen.
• 1979. Gorka Otxoa euskal aktore eta umorista jaio zen.
• 1980. María de Villota espainiar auto gidaria jaio zen (h. 2013).
• 1988. José María Peña, euskal herritar futbolari eta atleta hil zen (j. 1895).
• 1991. SESBeko tropek Vilniusen elkartutako lituaniar independentisten aurka egindako erasoan 14 lagun hil eta 1.000tik gora zauritu zituzten.
• 1992. Henri Queffelec frantziar idazlea hil zen (j. 1910).
• 1993. Mozart Camargo Guarnieri brasildar musikagilea hil zen (j. 1907).
•  1993. René Pleven, Frantziako lehen ministroa, hil zen (j. 1901).
• 2000. Joan Paulo II.ak Donostiako gotzain-ohiaren, Jose Maria Setien, zesioa onartu zuen.
• 2001. Richter eskalan 7.6 graduko lurrikara El Salvadorren. 800 hildako eta milaka pertsona etxerik gabe utzi zituen.
• 2002. José María Sánchez-Silva espainiar idazle eta kazetaria hil zen (j. 1911).
• 2005. Sorne Unzueta, Utarsus, euskal idazlea hil zen (j. 1900).
• 2007. Pirinioetako Taillon mendia eskalatzen ari zirela, Berako eta Lesakako 3 mendizale hil ziren amilduta, eskalatzen ari zirenean:
  • Luis Mari Pikabea Zubieta, nafar alpinista (j. 1973).
  • Xabier Zubieta Erkizia, nafar alpinista.
  • Xabier Saralegi Alzate, nafar alpinista.
• 2009. Patrick McGoohan irlandar-estatubatuar aktorea hil zen (j. 1928).
• 2011. Australiako Queensland estatuko uholdeetan hamabost pertsona hil ziren. Brisbanen ehundaka pertsona euren etxeetatik atera behar izan zituzten.
• 2012. Juan Antonio Usparitza, bizkaitar medikua, DYA errepide sorospen erakundearen sortzailea hil zen (j. 1919).
• 2015. José Luis Moro espainiar marrazkilaria hil zen (j. 1926).
• 2016. Ignacio Salas, bizkaitar kazetaria, San Pedro del Pinatarren hil zen (j. 1945).

Urtarrilaren 12a

 

• 1474. Nitiananda, santu hinduista bengalia jaio zen (h. 1540 inguruan).
• 1610. Andaluziako moriskoak bidaltzea dekretatu zuten.
• 1625. Jan Brueghel, Zaharra flandiar margolaria hil zen (j. 1568).
• 1628. Charles Perrault, frantses ipuin idazlea, Erpurutxo, Txanogorritxu edo Loti Ederraidatzi zituena, jaio zen (h. 1703).
• 1790. Pirinio Atlantikoetako departamentu sortu zuten, Ipar Euskal Herria eta Biarno batuz.
• 1809. Leopoldo O’Donnell militar eta politiko espainiarra jaio zen (h. 1867).
• 1816. Frantziako gobernuaren lege batek Napoleon Bonaparteren familia osoa desherriratu zuen.
• 1869. Bilboko Arenalean izugarrizko uholdeak izan ziren.
• 1876. Jack London idazle estatubatuarra jaio zen (h. 1916).
• 1886. Ilya Ulyanov, Leninen aita, hil zen (j. 1831).
• 1893. Hermann Göring jaio zen Rosenheimen. Politikari eta militar alemaniarra izan zen, Hitlerren ordezkaria eta Luftwafferen komandante gorena izandakoa (h. 1946).
• 1893. Alfred Rosenberg, politiko estonioa eta buruzagi nazia jaio zen Tallinnen (h. 1946).
• 1923.  ‘Time’, estatubatuar aldizkariaren lehen zenbakia atera zen.
• 1924. Eduardo Txillida eskultore donostiarra jaio zen (h. 2002).
• 1933. Casas Viejaseko (Cadiz, Andaluzia, Espainia) altxamendu anarkista zapuztuko zuten tropa errepublikarrek (Bezperan hasita zegoen).
• 1949. Haruki Murakami idazle japoniarra jaio zen.
• 1952. Santiago Corella, El Nani, atrakadore espainiarra jaio zen.
• 1952. Howard Stern aktore, umoregile eta idazle estatubatuarra jaio zen.
• 1956. Ana Rosa Quintana telebistako aurkezle eta kazetari espainiarra jaio zen.
• 1959. Per Gessle konpositore eta abeslari suediarra (Roxette) jaio zen.
• 1960. Egiptoko Asuango urtegiko presa eraikitzen hasi ziren.
• 1964. Jeff Bezos Amazon.com gunearen sortzaile eta lehendakaria jaio zen.
• 1965. Rob Zombie musiko, zinema zuzendari eta idazle estatubatuarra jaio zen.
• 1968. Heather Mills aktibista ingelesa eta Paul McCartneyren emazte ohia jaio zen.
• 1974. Melanie Chisholm abeslari britainiarra (Spice Girls) jaio zen.
• 1975. Jason Freese musikari estatubatuarra (Green Day) jaio zen.
• 1976. Agatha Christie idazle britainiarra hil zen (j. 1890).
• 1991. Alfontso Gerra Espainiako lehendakariordeak bere dimisioa aurkeztu zuen.
• 1998. Ramon Sampedro tetraplegikoak bere buruaz beste egin zuen.

Urtarrilaren 11

• 347. Teodosio I.a Handia erromatar enperadorea jaio zen (h. 395).
• 705. Joan VI.a Aita santua hil zen.
• 782. Kōnin enperadorea Japoniako 49. enperadorea hil zen (j. 709).
• 811. Euskaldunek Karlomagnoren armada azpiratu zuten Altabizkar mendietan.
• 889. Abd ar-Rahman III.a, Kordobako emir eta kalifa eta omeiar leinuko printze Al-Andalusekoa jaio zen (h. 961).
• 912. Abd Allah I.a Kordobakoa, Kordobako VII. emir omeiarra jaio zen (h. 912).
• 1503. Parmigianino, italiar margolari manierista jaio zen (h. 1540).
• 1055. Konstantino IX.a, Bizantziar Inperioko enperadorea, hil zen.
• 1494. Domenico Ghirlandaio, italiar Pizkundeko margolaria, hil zen (j. 1449).
• 1551. Pero Mexia, Pizkunde garaiko idazle, historialari eta humanista, hil zen (j. 1497).
• 1569. Ingalaterran ofizialki erregistratutako lehen loteria jokoa egin zen.
• 1632. Adam Frans van der Meulen, flandiar margolaria jaio zen (h. 1690).
• 1641. Franciscus Gomarus, Teologia-irakasle kalbinista hil zen (j. 1563).
• 1746. William Curtis, ingeles zientzialari eta naturalista jaio zen (h. 1799).
• 1748. Johann Bernoulli, suitzar matematikaria, mediku eta filologoa hil zen.
• 1775. Prithvi Narayan Shah, Nepalgo erresumaren fundatzailea eta lehenengo erregea, hil zen (j. 1722).
• 1801. Domenico Cimarosa, italiar musikagilea, hil zen (j. 1749).
• 1808. Victor de Persigny, frantziar politikaria jaio zen (h. 1872).
• 1814. James Paget, ingeles kirurgilaria eta patologoa, Patologiaren sortzailea jaio zen (h. 1899).
• 1835. Juan José Ruiz de Apodaca, espainiar noble eta militarra, Nafarroako erregeordea hil zen (j. 1754).
• 1842. William James, estatubatuar filosofo eta psikologoa eta pragmatismoaren aitzindaria jaio zen (h. 1910).
• 1865. Juan Hartmann, alemaniar astronomoa jaio zen (h. 1936).
• 1867. Frantzisko Zubiaurre Kiriko, Donostiako traineru patroia, jaio zen (h. 1926).
• 1874. Gail Borden, estatubatuar asmatzailea, hil zen (j. 1801).
• 1875. Alfontso XII.a Valentziako portura iritsi zen, Bartzelonatik, eta Madrilerantz abiatu zen Espainiako tronua okupatzeko xedez.
• 1875. Reinhold Moritzevitx Glière, alemaniar-poloniar jatorriko sobietar musikagilea jaio zen (h. 1956).
• 1879. Esteban Bilbao, euskal herritar politikari karlista eskuindarra, jaio zen (h. 1970).
• 1879. Miguel Loredo, bizkaitar hizlari eta publizista neokatolikoa hil zen (j. 1838).
• 1882. Theodor Schwann, alemaniar zientzialaria hil zen (j. 1810).
• 1889. Henri Pélissier, frantziar txirrindularia jaio zen (h. 1935).
• 1891. Jacinto Mikelarena, bizkaitar idazle eta kazetaria, jaio zen (h. 1962).
• 1891. Georges Eugène Haussmann frantziar politikaria hil zen(j. 1809).
• 1903. Alan Paton, hegoafrikar idazlea eta apartheid aurkako aktibista jaio zen (h. 1988).
• 1905. Iñaki Goenaga euskal idazlea jaio zen (h. 2005).
• 1906. Albert Hofmann, suitzar kimikaria, LSDaren eraginak aztertu, kontsumitu eta sintetizatu zituelako ezaguna jaio zen (h. 2008).
• 1905. Honorato Pla Landa, nafar irakasle, euskaltzale eta sindikalista jaio zen (h. 1957).
• 1907. Pierre Mendès France, Frantziako lehen ministroa jaio zen (h. 1982).
• 1908. Eduardo García Máynez, mexikar filosofo eta legegizona jaio zen (h. 1993).
• 1913. Tibetek independentzia lortu zuen.
• 1919. Pedro Berrondo, euskal idazlea, itzultzailea eta apaiza jaio zen (h. 2002).
• 1922. Lehen aldiz intsulina eman zitzaion diabetea zuen gizaki bati, Toronton.
• 1923. Frantziak eta Belgikak Alemaniaren menpeko Ruhr eskualdea okupatu zuten, Lehen Mundu Gerrako kalteordainak ematera behartzeko.
• 1926. Miguel Soroa, Soroa II.a, elduaindar pilotaria jaio zen (h. 2008).
• 1928. Thomas Hardy, britainiar idazlea hil zen (j. 1840).
• 1930. Mixel Burukoa, baionar politikari abertzalea eta medikua jaio zen (h. 1990).
• 1930. Rod Taylor australiar aktorea jaio zen (h. 2015).
• 1933. Casas Viejasko gertakariak izan ziren, anarkisten altxamendua Azañaren errepresio gogorra jasan zuena.
• 1935. Amelia Earhartek Hawai eta Kalifornia arteko bidaia egin zuen, hegazkinez pertsona bakarrak egindakoa lehen aldiz.
• 1940. Teodoro Dublang, arabar margolaria hil zen (j. 1874).
• 1941. Barry Flanagan, galestar eskultore eta poeta jaio zen (h. 2009).
• 1941. Emanuel Lasker, alemaniar xake jokalaria, Munduko Xake Txapelduna hil zen (j. 1868).
• 1944. Galeazzo Ciano, italiar buruzagi faxista hil zen (j. 1903).
• 1946. Enver Hoxhak Albaniako Herri Errepublika aldarrikatu zuen.
• 1962. Huascaraneko (Peru) lurjausi batek 4.000 hildako eragin zituen.
• 1966. Alberto Giacometti, suitzar eskultore, margolari eta marrazlea, hil zen (j. 1901).
• 1972. Ekialdeko Pakistanek izena aldatu zuen, eta Bangladesh bihurtu zen.
• 1972. Amanda Peet, estatubatuar aktorea jaio zen.
• 1983. Nikolai Podgorni, sobietar estatu-gizona, hil zen (j. 1903).
• 1988. Isidor Isaac Rabi, estatubatuar fisikaria, 1944ko Fisikako Nobel saria, hil zen (j. 1898).
• 1988. Marino Aierra, Espainiako Gerra Zibilaren ondoren Hego Amerikara ihesi joandako itzultzailea eta apaiz sekulartua, Argentinan hil zen (j. 1903).
• 1989. Eugène Goienetxe, lapurtar historialaria hil zen (j. 1915).
• 1991. Carl David Anderson, estatubatuar fisikaria, 1936ko Fisikako Nobel Saria hil zen (j. 1905).
• 1995. Roque Esteban Scarpa txiletar idazlea hil zen (j. 1914).
• 2001. Guillermo Lazkano, euskal herritar musikaria hil zen (j. 1910).
• 2002. Henri Verneuil, armeniar-frantziar zinema zuzendaria, hil zen (j. 1920).
• 2003. Ipar Koreak Tratado de No Proliferación Nuclear delakoa eta Energia Atomaikoaren Nazioarteko Erakundea abandonatu zuen, baina energia nuklearra helburu baketsuetako bakarrik erabiliko zuela ziurtatu zuen.
• 2008. Edmund Hillary, Everestera Tenzing Norgayekin igo zen lehenengo alpinista, hil zen (j. 1919).
• 2009. Munduko Likidoturiko gas naturala garraiatzen duen gasontzirik handiena, Mozah, Bilboko portura etorri zen bere lehen bidaian.
• 2010. Éric Rohmer, frantziar zinemagile, idazle, kazetari eta kritikaria hil zen (j. 1920).
• 2013. Mariangela Melato italiar antzezlea hil zen (j. 1941).
• 2014. Garbiñe Muguruza tenislariak Hobart International txapelketa irabazi zuen. Ondorioz, WTA sailkapeneko 58. postutik 38.era igo zen.
• 2014. Zoltán Pál Dienes, hungariar matematikaria, matematikaren didaktikan egindako ekarpenengatik ezaguna hil zen (j. 1916).
• 2014.  Ariel Sharon, Israelgo lehen ministroa hil zen (j. 1928).
• 2015. Anita Ekberg suediar aktore eta modeloa hil zen (j. 1931).
• 2016. Rafael Usón espainiar kimikaria hil zen (j. 1926).

Urtarrilaren 10a

Sehaska egutegiko izendegia: Bihar eta Gilen.

• K. a. 49. Julio Zesarrek Rubicon ibaia gurutzatu zuen, gerra zibila piztuz.
• 681. Agaton Aita santua hil zen.
• 976. Joan I.a Tzimiskes Bizantziar Inperioko enperadorea hil zen.
• 1276. Gregorio X.a Aita santua hil zen.
• 1322. Pierre Auriol frantziskotar filosofo eskolastiko eta teologoa hil zen.
• 1635. Alessandro Farnese, Parmako printzea, Nafarroako erregeordea, jaio zen (h. 1689).
• 1645. William Laud Ingalaterrako apezpiku anglikanoa hil zen (j. 1573).
• 1704. Johann Jakob Haid, alemaniar grabatzaile, margolari eta liburu-argitaratzailea, jaio zen (h. 1767).
• 1706. Luisa Roldán, La Roldana, espainiar eskultore barrokoa, hil zen (j. 1652).
• 1745. Isaac Titsingh, herbehereetar kirurgialari, jakintsu, agente komertzial eta enbaxadorea, jaio zen (h. 1812).
• 1754. Edward Cave ingeles inprimatzaile eta argitaratzailea hil zen (j. 1691).
• 1760. Johann Rudolf Zumsteeg alemaniar musikagilea jaio zen (h. 1802).
• 1769. Michel Ney, frantziar mariskala, Elchingengo dukea eta Moskovako printzea, jaio zen (h. 1815).
• 1778. Lineo suediar zientzialari eta naturalista hil zen (j. 1707).
• 1803. Ludolf Camphausen renaniar bankari eta politikaria jaio zen (h. 1890).
• 1810. Napoleon eta Josefina arteko ezkontza ezeztu zuten.
• 1811. Melchior Paul von Deschwanden suitzar margolaria jaio zen (h. 1881).
• 1824. Viktor Emanuel I.a Sardiniakoa Sardiniako erregea hil zen (j. 1759).
• 1828. François de Neufchâteau, konde François, frantziar idazle eta politikaria, hil zen (j. 1750).
• 1833. Adrien-Marie Legendre frantziar matematikaria hil zen (j. 1752).
• 1835. Fukuzawa Yukichi, japoniar idazle, filosofo eta hezitzailea, jaio zen (h. 1901).
• 1859. Francesc Ferrer i Guàrdia kataluniar politikari eta pedagogo iraultzailea jaio zen jaio zen Alellan (Bartzelona) (h. 1909).
• 1863. Londresko metroa inauguratu zen, Paddington eta Farringdon geltokien arteko linearekin.
• 1877. Derrigorrezko soldadutza ezarri zuten Espainian (4 urte aktiboan eta beste 4 erreserban).
• 1880. Manuel Azaña, politiko, idazle eta Espainiako Bigarren Errepublikako presidentea (1936–1939),  jaio zen (h. 1940).
• 1880. Cucaracha mendietan (Panama) lehen dinamita kargek egin zuten eztanda istmoan zeuden mendilerroak zulatu eta Panamako kanala ireki nahian.
• 1880. Manuel Azaña Espainiako Bigarren Errepublikako presidentea (1936-1939) jaio zen (h. 1940).
• 1882. Eugène Delporte belgikar astronomoa jaio zen (h. 1955).
• 1883. Aleksei Nikolaievitx Tolstoi errusiar idazlea jaio zen (h. 1945).
• 1883. Maria Francisca Marcelina Camino Arregi, Maria Maestra, oriotar irakaslea, jaio zen  (h. 1962).
• 1886. Jose Gontzalo Zulaika, Aita Donostia musikari ospetsua, jaio zen Donostian (h. 1956).
• 1890. Klaudio Otaegi euskal idazlea hil zen (j. 1836).
• 1892. Nicanor Narbarte gipuzkoar kirolzale eta euskalzalea, euskal abizenei buruzko liburu baten idazlea jaio zen (h. 1970).
• 1893. Vicente Huidobro txiletar idazlea jaio zen (h. 1948).
• 1900. Banco Guipuzcoanok ateak ireki zituen lehen aldiz Donostian.
• 1900. Raymond Régamey frantziar teologoa eta arte-historialaria jaio zen (h. 1996).
• 1902. Manuel García Sesma nafar irakaslea, idazlea, historiagilea eta poeta jaio zen (h. 1991).
• 1903. Enrique Txabarri euskal belar hockey jokalaria jaio zen (h. 1993).
• 1904. Jesus Gartzia Leoz nafar musikagilea jaio zen (h. 1953).
• 1904. Jean-Léon Gérôme frantziar margolaria eta eskultorea hil zen (j. 1824).
• 1908. Paul Henreid estatubatuar zinema-aktore eta zuzendaria jaio zen (h. 1992).
• 1909. Federico Ezkerra euskal txirrindularia jaio zen (h. 1986).
• 1912. Juan Labat, Labat, argentinar pilotaria, xarean eta palan aditua, jaio zen (h. 2002).
• 1913. Gustáv Husák Txekoslovakiako presidentea jaio zen (h. 1991).
• 1916 . Guido Baccelli italiar sendagile eta politikaria hil zen (j. 1830).
• 1917. Buffalo Bill, estatubatuar esploratzailea, bufalo ehiztaria eta ikuskizun antolatzailea, hil zen (j. 1846).
• 1920. Lehen Mundu Gerra ofizialki amaitu zen, Versaillesko Ituna indarrean sartzean.
• 1924. Max Roach estatubatuar bateria-jotzailea jaio zen (h. 2007).
• 1924. Eduardo Txillida donostiar eskultorea jaio zen (h. 2002).
• 1926. Jesús Loroño euskal txirrindularia jaio zen (h. 1998).
• 1926. Eino Leino finlandiar poeta, eleberrigilea eta saiakera-idazlea hil zen (j. 1878).
• 1927. Fritz Lang austriarraren Metropolis filma kaleratu zen, garaiko film mutu garestiena.
• 1928. Leon Trotski eta oposizio ezkertiarreko beste 30 kide bidali zituzten Sobiet Batasunetik. Trotski Alma-Atára (Almatyko probintzia) atzerriratu zen.
• 1929. Tintin, Hergék sortutako pertsonaia ospetsua, agertu zen lehen aldiz  Belgikako Le Vingtième Siècle egunkariaren suplementoan.
• 1945. Rod Stewart ingeles abeslaria eta musikaria jaio zen.
• 1946. Nazio Batuen Erakundearen lehen Batzar Nagusia izan zen Londresen, 51 estatu kideen ordezkariekin.
• 1949. Othon Friesz frantziar margolaria eta diseinatzailea hil zen (j. 1879).
• 1951. Sinclair Lewis, estatubatuar idazlea, 1930eko Literaturako Nobel saria hil zen (j. 1885).
• 1957. Gabriela Mistral, eusko eta aimara jatorriko txiletar idazlea, 1945eko Literaturako Nobel Saria hil zen (j. 1889).
• 1961. Dashiell Hammett estatubatuar idazlea hil zen (j. 1894).
• 1962. Ana Elordi euskal aktorea jaio zen.
• 1966. Nishizō Tsukahara japoniar almirantea hil zen (j. 1887).
• 1967. Charlotte Berend alemaniar margolaria eta Berlineko Sezesioko partaidea hil zen (j. 1880).
• 1970. Charles Olson abangoardiako estatubatuar olerkaria hil zen (j. 1910).
• 1970. Nicanor Narbarte gipuzkoar kirolzale eta euskalzalea, euskal abizenei buruzko liburu baten idazlea hil zen.
• 1971. Gabrielle Coco Chanel, frantziar moda diseinatzailea, hil zen (j. 1883).
• 1976. Pedro Ispizua Bermeo eta Bilboko udal arkitektoa hil zen (j. 1895).
• 1984. Inaxio Perurena euskal harri-jasotzailea jaio zen.
• 1984. Souvanna Phouma Laoseko Erresumako lehen ministroa hil zen (j. 1901).
• 1985. Daniel Ortega Nikaraguako presidente izendatu zuten.
• 1986. Jaroslav Seifert, txekiar poeta eta kazetaria, 1984ko Literaturako Nobel Saria, hil zen (j. 1901).
• 1993. Luther Gulick estatubatuar kudeaketa aditua hil zen (j. 1892).
• 1997. Alexander Robertus Todd, eskoziar biokimikaria, 1957ko Kimikako Nobel Saria, hil zen (j. 1907).
• 2008. Kolonbiako FARC gerrillak bi bahitu askatu ditu: Clara Rojas eta Consuelo Gonzalez Perdomo.
• 2010. Torbjørn Yggeseth norvegiar eski-jauzilaria hil zen (j. 1934).
• 2015. Francesco Rosi italiar zinemagilea hil zen (j. 1922).
• 2015. Robert Stone estatubatuar idazlea hil zen (j. 1914).
• 2016. Carles Puigdemont (Junts pel Sí) Kataluniako Generalitateko presidentea izendatua izan zen, CIUko bere alderdikide eta ordurarteko presidentea zen Artur Mas politikariaren ordez.
• 2016. David Bowie ingeles abeslaria eta musikaria hil zen (j.1947).

Urtarrilaren 9a

• 1349. Basilean (Suitzan), izurritearen errua juduei bota zioten eta preso hartu eta erre egin zituzten.
• 1522. Adriano de Utrecht Eliza Katolikoaren aitasantu aukeratu zuten, Adriano VI.a izena hartuz. Joan Paulo II.a arte ez da italiarra ez den beste aitasanturik izango.
• 1806. Londresen, Nelson almirantearen hileta izan zen, Saint Paul katedralean lurperatu zutelarik.
• 1863. Londresko metroaren linea bat zabaldu zen, munduko lehena.
• 1873. Napoleon III.a, Frantziako enperadorea (1852–1870) hil zen (j. 1808).
• 1875. Alfontso XII.a Bartzelonara iritsi zen Marseillatik Navas de Tolosa izeneko fragatan.
• 1878. Victor Manuel II.a, Piamonte-Sardiniako azken errege eta Italiako lehena, hil zen (j. 1820).
• 1908. Simone de Beauvoir idazle, filosofo eta feminista frantziarra jaio zen (h. 1986).
• 1923. Lehen hegaldia autogiron, Madrilen, Juan de la Cierva aeronautika asmatzaileak bultzatuta.
• 1939. Italiak Libia bere lurraldearen parte bilakatu zuen.
• 1951. Nazio Batuen New Yorkeko egoitza inauguratu zuten.
• 1959. Vega de Tera uharkako presa lehertu zen eta Ribadelago herrian (Zamora) 450 biztanletik 150 hil ziren.
• 1986. Kodak enpresak bat-bateko kamerak egiteari eta saltzeari utziko zion, patente kontuan Polaroidekin zuen borroka galdu eta gero.
• 2007. Apple enpresak, iPhone merkaturatuko zuela esan zuen Macworlden.

Urtarrilaren 8a

• 1324. Marco Polo esploratzaile italiarra hil zen (j.1254).
• 1601. Baltasar Gracian, espainiar idazlea, jaio zen (h. 1658).
• 1642. Galileo Galilei, italiar filosofo, fisikari eta astronomoa hil zen (j.1564).
• 1856. Boraxa aurkitu zuten, detergente, suabizante, xaboi, desinfektante eta pestizidetan asko erabiliko dena.
• 1870. Miguel Primo de Rivera militar eta diktadore espainiarra jaio zen (h.1930).
• 1875. Manuel Iradier gasteiztarrak Afrikako bidaia hasi zuen.
• 1879. Baldomero Espartero, espainiar militar eta politiko liberala, hil zen (j. 1793).
• 1888. Julene Azpeitia, idazlea eta ikastolen bultzatzailea, jaio zen Zumaian (h. 1980).
• 1902. Carl Rogers, estatubatuar psikologoa, jaio zen (h. 1987).
• 1918. Woodrow Wilsonen 14 puntuak publikatu ziren, Nazioen Ligaren oinarri.
• 1935. Elvis Presley musikari estatubatuarra jaio zen (h. 1977).
• 1942. Stephen Hawking fisikari britainiarra jaio zen.
• 1947. David Bowie abeslari britainiarra jaio zen.
• 1959. Fidel Castro kubatarrak Santiago de Cuba bereganatu zuen, eta Kubako Iraultza gauzatu zuen.
• 1974. LPEE (OPEP) erakundeak petrolioaren prezioa estabilizatzea erabaki zuen Ginebran, baldin eta herrialde industrializatuek inflazioari eutsi eta konpainia handiek bere etekinak gutxitzen bazituzten.
• 1982. Andorran lehen aldiz presidente bat aukeratu zuten.
• 1986. Laborategian kontzebitutako lehen hirukiak jaio ziren Israelen.

Urtarrilaren 7a

• 1536. Katalina Aragoikoa, Ingalaterrako erregina izan zena, hil zen (j. 1485).
• 1610. Galileo Galileik Jupiterren 4 satelite ikusi zituen aldi berean: Calisto, Europa, Ganimedes eta Io.
• 1714. Idazteko makina patentatu zuten (urte batzuk geroago fabrikatu zuten).
• 1768. Josef Bonaparte, Pepe Botella, Napoleon Bonaparteren anaia eta Espainiako (1808 – 1813)eta Napoliko errege (1806 – 1808) izango zena, jaio zen (h. 1844).
• 1782. Juan Etxamendi bertsolari nafarra jaio zen Luzaiden (Nafarroa) (h.1879).
• 1927. Telefono bitartezko lehen nazioarteko elkarrizketa egin zen, New York eta London bitartean.
• 1936. Espainian, Niceto Alcalá Zamorak, Espainiako Bigarren Errepublikako presidenteak, Gorteak disolbatu zituen eta hauteskundeak konbokatu otsailaren 16rako.
• 1943. Nikola Tesla ingeniari elektriko eta asmatzaile serbiarra hil zen (j. 1856).
• 1953. AEBetan, Harry Truman presidenteak hidrogeno bonba garatu zutela iragarri zuen.
• 1964. Nicolas Cage aktore estatubatuarra jaio zen.
• 1980. India: Indira Gandhiren alderdi politikoak hauteskundeak irabazi zituen.
• 1989. Hirohito, japoniar enperadorea (1926tik 1989), hil zen (j. 1901).
• 2015. Frantziako Paris hiriburuan Charlie Hebdoren aldizkariaren egoitzaren aurkako atentatua jazo eta 12 lagun hil eta beste 4 zauritu dituzte.

Urtarrilaren 6a

• 1412. Jeanne d´Arc jaio zen.
• 1492. Errege-erregina Katolikoak Granadan sartu ziren, Boabdil garaitu ondoren.
• 1540. Ingalaterra, Henrike VIII.a Ana Cleveseskoarekin ezkondu zen. Laugarren emaztea zuen hau eta, ezagutu zuenean, baztangaren markak zituela eta ez zitzaion batere gustatu. Berehala utziko zuen. Henrikeren emazteen artean azkena izango zen hiltzen.
• 1598. Teodoro I.a Errusiako tsarra hil zen (j. 1557).
• 1655. Leonor Magdalena Palatinado-Neoburgokoa Austriako enperatriza jaio zen (h. 1720).
• 1745. Jacques-Étienne Montgolfier, abiazioaren sustatzaile frantsesa, jaio zen (h. 1799).
• 1775. Auguste Jean Ameil, frantses brigada jenerala, jaio zen (h. 1822).
• 1838. Samuel Morsek eta Alfred Vail laguntzaileak telegrafo elektrikoa lehen aldiz erakutsi zuen.
• 1852. Louis Braille Braille kodearen sortzailea hil zen (j. 1809).
• 1875. Alfontso XII.a Parisetik Madrilerantz abiatu zen, Espainiako errege izateko xedez.
• 1878. Asociación Euskara de Navarra lehen aldiz batzartu zen, euskara, euskal literatura eta historia zaintzeko eta hedatzeko asmoarekin.
• 1914. AEBetan, Henry Fordek ordu eta erdira jaitsi zuela T modeloa ekoizteko denbora eta bere lantegietan langileek 8 orduko jornada egingo zutela jakinarazi zuen.
• 1919. Theodore Roosevelt, presidente estatubatuar ohia eta etorkizunean presidente izango zen Franklin Delano Roosevelten urrutiko lehengusua, hil zen (j.1858).
• 1919. Alemanian Karl Liebknecht, Rosa Luxemburg eta Georg Ledebourrek zuzenduriko altxamendu espartakistak porrot egin zuen.
• 1945. Polonian, sobietar tropek Auschwitzeko kontzentrazio esparruan sartu ziren eta 5.000 presotik gora utzi zituzten aske.
• 1945. Edith Frank-Holländer, Ana Franken ama, hil zen (j. 1900).
• 1953. Malcolm Young, AC/DC taldeko gitarra, jaio zen.
• 1979. ETAk, Antonio Ramirez Gallardo goardia zibila eta bere neskalaguna erail zituen Beasainen.
• 2009. Ron Asheton, The Stooges taldeko gitarra-jolearen gorpua aurkitu zuten. Egia esan, egun batzuk lehenago hila zegoen. (j. 1948)

Urtarrilaren 5a

• 1744. Gaspar Melchor de Jovellanos, espainiar idazle eta politikoa, jaio zen (h. 1811).
• 1759. AEBetan, George Washington Martha Dandridge Custisekin ezkondu zen.
• 1762. Constanze Weber, Mozarten emaztea, jaio zen (h. 1842).
• 1841. Arabak, Bizkaiak eta Gipuzkoak zituzten foruak ezeztu zituzten.
• 1886. Robert Louis Stevensonen Dr. Jekyll eta Mr. Hyde liburua argitaratu zen.
• 1895. Frantzian, Alfred Dreyfus ofiziala degradatua izan zen eta betirako kartzelaratu zuten Deabruaren irlan.
• 1896. Austriako prentsak, Wilhelm Röntgenek erradiazio elektromagnetikoa –X izpiak– aurkitu zuela plazaratu zuen.
• 1902. Resurreccion Maria Azkuek Ibaizabal astekaria sortu zuen.
• 1903. Praxedes Mateo Sagasta, espainiar politikoa, hil zen (j. 1825).
• 1909. Kolonbiak Panamaren independentzia aintzatetsi zuen.
• 1914. AEBetan, Ford Motor Companyk 8 orduko jornada laborala anuntziatu zuen eta 5,5 dolarreko soldata minimoa.
• 1919. Alemanian Alemaniar Langileen Komite Librea sortu zen, geroago Alderdi Nazia izango zena.
• 1931. Juan Goytisolo idazle kataluniarra, jaio zen.
• 1932. Umberto Eco idazle, hizkuntzalari eta filosofo italiarra, jaio zen.
• 1933. Golden Gate Zubia eraikitzen hasi ziren San Frantziskoko badian.
• 1936. Ramon Maria Valle-Inclan idazle galiziarra hil zen (j.1866).
• 1938. Joan Karlos I.a Espainiako erregea jaio zen.
• 1960. Phil Thornalley, britainiar musikoa eta The Cure taldeko kidea, jaio zen.
• 1969. Marilyn Manson, estatubatuar abeslari eta artista, jaio zen.
• 1970. Max Born matematikari eta fisikari alemaniarra, 1954ko Fisikako Nobel Saria irabazi zuena, hil zen (j. 1882).

Urtarrilaren 4a

• 1642. Isaac Newton, ingeles zientzialari, alkimista, filosofoa eta matematikaria, jaio zen (h. 1727).
• 1643. Isaac Newton matematikari eta fisiko britainiarra jaio zen (h. 1727).
• 1740. Jose Ignazio Gerriko Enatarriaga, gipuzkoar idazlea eta apaiza, jaio zen (h. 1824).
• 1785. Jacob Grimm, alemaniar ipuin idazlea eta Wilhelm Grimm ipuin idazlearen anaia jaio zen (h. 1863).
• 1813. Luis Luziano Bonaparte frantzes euskalaria jaio zen (h. 1891).
• 1833. Fernando VII.a Espainiako erregeak Lege Salikoa atzera bota zuen eta Berrespen Pragmatikoa aldarrikatu; Lehen Gerra Karlistaren hasiera.
• 1852. Louis Braille, behatzen bidez irakurtzeko bere izena daraman sistemaren frantziar asmatzailea hil zen (j. 1809).
• 1863. Suezeko kanala ireki zuten, Itsaso Gorria eta Mediterraneoa itsasoa batuz.
• 1864. Pepe Artola gipuzkoar idazlea jaio zen (h. 1929).
• 1879. Manuel Maria Smith Ibarra, bizkaitar arkitektoa jaio zen (h. 1956).
• 1895. Manuel Pavía Rodríguez de Alburquerque, espainiar miliarra  hil zen (j. 1827).
• 1904. Espainian aeronautikako lehen laborategia jarri zen.
• 1912. Ignacio Kortabitarte, bizkaitar esku pilotaria jaio zen (h. 1998).
• 1918. Errusiak Finlandiaren independentzia onartu zuen.
• 1920. Benito Pérez Galdós, espainiar idazlea, hil zen (j. 1843).
• 1928. Castor Jauregibeitia Cocherito de Bilbao, bizkaitar zezenlaria hil zen (j. 1876).
• 1946. IBM, estatubatuar enpresak, Francisco Francori 109.000 pezeta esleitu zizkion, Espainiako beharginen artean banatzeko xedez.
• 1954. AEBetan, Elvis Presleyk lehen diska grabatu zuen.
• 1956. Bernard Sumner, britainiar musikoa  (New Order, Joy Division, Electronic) jaio zen.
• 1958. Sputnik 1 sobietar satelitea atmosferan desintegratu zen.
• 1960. Michael Stipe, estatubatuar abeslaria (REM), jaio zen.
• 1960. Albert Camus, frantziar idazlea eta filosofoa, hil zen (j. 1923).
• 1963. Till Lindemann, Rammstein taldeko abeslaria, jaio zen.
• 1966. Pierre Narbaitz Jauregi, baxenabar misiolaria hil zen (j. 1910).
• 1972. Aquilina Terreros San Martín, bizkaitar ehun urteko emakumea, hil zen (j. 1866).
• 1977. Manifestaldiak Espainia osoan amnistia eskatuz.
• 1978. Euskal Kontseilu orokorra sortu zen, Jesus Maria Leizaola lehen lehendakari izanez.
• 1986. Phil Lynott, Thin Lizzy irlanda rock taldeko baxu-jotzaile eta taldeburua, hil zen (j. 1949).
• 1995. Brooks Stevens, estatubatuar diseinatzaile industriala hil zen.

Urtarrilaren 3a

Sehaska egutegiko izendegia: Jenofa.

Jaieguna: Bilboko Eliza Nagusiaren festaburua. Erdi Aroko ezpata ospetsua.

• K. a. 106. Zizeron, erromatar filosofoa, jaio zen (h. K. a. 43).
• 235 edo 236. Antero, Eliza katolikoaren Aita Santua, hil zen (j. ???).
• 313. Nintoku, Japoniako 16. enperadorea, jaio zen (h. 399).
• 1179. Tibalt III.a Xanpainakoa, jaio zen (h. 1201).
• 1196. Tsuchimikado, Japoniako enperadorea, jaio zen (h. 1231).
• 1239. Joan II.a Bretainiakoa, Bretainiako dukea, jaio zen (h. 1305).
• 1321. Iraurgi izeneko lekuan Azkoitia sortu zen, Alfontso XI.a agintean zela.
• 1322. Filipe II.a Nafarroakoa eta V.a Frantziakoa Luzea, hil zen (j. 1292–1293); erregealdia amaitu eta Karlos I.a Nafarroakoa eta IV.a Frantziakoarena hasi zen.
• 1468. Joanes I.a Albretekoa, Albreteko 15. kondea, hil zen (j. 1425).
• 1496. Leonardo da Vincik bere makina hegalaria probatu zuen, arrakastarik gabe.
• 1521. Leon X.a Aita Santuak Martin Luther eskumikatu zuen.
• 1639. Éléonore Desmier d’Olbreuse, Wilhelmsburgeko kontesa eta Brunswick-Lüneburgeko dukesa, jaio zen (h. 1722).
• 1630. Juan Villela, bizkaitar politikaria, Madrilen, hil zen (j. 1563).
• 1698. Pietro Metastasio, italiar libreto egilea eta olerkaria, jaio zen (h. 1782).
• 1705. Luca Giordano, italiar margolaria, hil zen (j. 1634).
• 1756. Jérôme Pétion de Villeneuve, frantziar idazle eta politikaria, Parisko alkatea, jaio zen (h. 1794).
• 1777. Princetoneko bataila (AEB): George Washington, estatubatuar jeneralak, Charles Cornwallis britainiarra garaitu zuen.
• 1779. Gustav Philipp Zwinger, alemaniar margolaria, jaio zen (h. 1819).
• 1785. Baldassare Galuppi, italiar musikagile barrokoa, hil zen (j. 1706).
• 1795. Errusiak eta Austriak itun bat sinatu zuten Polonia bien artean banatzeko.
• 1795. Errusiak eta Austriak itun bat sinatu zuten Polonia bien artean banatzeko.
• 1802. Félix Dupanloup, frantziar prelatua, jaio zen (h. 1878).
• 1810. Anton Abadia, euskal geografoa, astronomoa eta euskal kulturaren eragilea (h. 1897).
• 1815. Austriak, Erresuma Batuak eta Frantziak Prusia eta Errusiaren aurkako ezkutuko aliantza eratu zuten.
• 1833. Ingalaterrak Malvina Uharteak inbaditu zituen.
• 1835. Lehen Karlistadan zehar Ormaiztegiko gudua jazo zen.
• 1836. Mexikok Espainiatik bereizi eta independentzia lortu zuen.
• 1845. Antero Apaolaza, gipuzkoar idazlea eta Bergarako alkatea, jaio zen (h. 1908).
• 1846. Pedro María Unanue, bizkaitar kantari tenorra, hil zen (j. 1814).
• 1866. Aquilina Terreros San Martín, 106 urte eta egun bat bizi izandako bizkaitar emakumea (h. 1972).
• 1867. Juan Kruz Zapirain, gipuzkoar bertsolaria, jaio zen (h. 1934).
• 1870. Atentatua Madrilen Prim jeneralaren (gobernuko presidentea) aurka.
• 1874. Pavía jeneralak Espainiako Lehen Errepublikari amaiera eman zion.
• 1875. Pierre Larousse, frantziar pedagogoa, entziklopedista eta argitaldaria, hil zen (j. 1817).
• 1876. Wilhelm Pieck, Alemaniako Errepublika Demokratikoko presidentea, jaio zen (h. 1960).
• 1883. Clement Attlee, Erresuma Batuko lehen ministroa, jaio zen (h. 1967).
• 1891. Jose Ramon Zubillaga, gipuzkoar idazlea, jaio zen (h. 1975).
• 1892.  J.R.R. Tolkien, ingeles filologo, irakasle eta fantasia epikoko idazlea, jaio zen (h. 1973).
• 1893. Pierre Drieu La Rochelle, frantziar idazlea, jaio zen (h. 1945).
• 1894. Pola Negri, poloniar antzezlea, zinema mutuko izar handienetako bat, jaio zen (h. 1987).
• 1895. Mitxel Elizanburu, Inozentzio anaia, lapurtar apaiza eta euskal idazlea, hil zen (j. 1826).
• 1897. Pola Negri, poloniar-estatubatuar aktorea, zinema mutuko izar handienetako bat, jaio zen (h. 1987).
• 1897. Marion Davies, estatubatuar aktorea, jaio zen (h. 1961).
• 1898. Florentzio Markiegi Olazabal, gipuzkoar politikari abertzalea, jaio zen (h. 1937).
• 1899. The New York Times aldizkarian automobil hitza lehen aldiz erabili zen.
• 1901. Ngô Đình Diệm, Vietnamgo lehenengo presidente, jaio zena (h. 1963).
• 1903. Alois Hitler, Adolf Hitlerren aita, hil zen (j. 1837).
• 1907. Dorothy Arzner, estatubatuar zinema-zuzendaria, aitzindaria emakumeak zinemaren industrian sartzeko lanean, jaio zen (h. 1979).
• 1907. Jacques Godechot, frantziar historialaria, 1789ko Iraultzan aditua, jaio zen (h. 1989).
• 1907. Ray Milland, galestar aktorea, jaio zen (h. 1986).
• 1910. Frenchy Bordagaray, euskal jatorridun estatubatuar beisbol jokalaria, jaio zen (h. 2000).
• 1910. John Sturges, estatubatuar zinema zuzendaria, jaio zen (h. 1992).
• 1914. Eduardo Moreiras, galiziar idazlea, jaio zen (h. 1991).
• 1916. Keith James Laidler, britainiar kimikaria, jaio zen (h. 2003).
• 1917. Pierre Dervaux, frantziar orkestra-zuzendaria, jaio zen (h. 1992).
• 1918. Errusiak independentzia onartu zion Finlandiari.
• 1920. Hainbat lurrikarak eta sumendi-erupziok 7.000 hildakotik gora eragin zituzten Mexikon.
• 1920. Hainbat lurrikarak eta sumendi-erupziok 7.000 hildakotik gora eragin zituzten Mexikon.
• 1921. Turkiak bakea sinatu zuen Armeniarekin.
• 1921. Claude Vigee, alsaziar olerkigilea, idazlea eta itzultzailea, jaio zen.
• 1923. Jaroslav Hašek, txekiar idazle eta kazetaria, hil zen (j. 1883).
• 1924. Howard Carter esploratzaileak Tutankhamon-en sarkofagoa aurkitu zuen Erregeen Haranean (Egipto).
• 1925.  Benito Mussolinik legez kanpo utzi zituen oposizioko alderdiak, Alderdi Faxista Italiako bakarra bilakatuz.
• 1926. Émile Larre, Sokorri, baxenafar idazlea, bertsolaria, euskaltzain osoa eta apaiza, jaio zen (h. 2015).
• 1926. George Martin, britainiar musikagilea eta ekoizlea, Bosgarren Beatlea, jaio zen (h. 2016).
• 1927. Pedro Mendizabal, bizkaitar abokatu eta politikaria, jaio zen (h. 1982).
• 1929. Sergio Leone, italiar gidoilari, ekoizle eta zinema zuzendaria, spaghetti western azpigeneroaren sortzailetzat joa, jaio zen (h. 1989).
• 1930. Marcel Dubé, Quebecdar antzerkigilea, Kanadako antzerkigile onenetako eta oparoenetako bat, jaio zen (h. 2016).
• 1931. Joseba Andoni Leizaola, gipuzkoar politikari jeltzalea eta Eusko Legebiltzarreko mahaiburua, jaio zen (h. 2017).
• 1931. Joseph-Jaques-Césaire Joffre, Frantziako mariskal, hil zena (j. 1852).
• 1933. Anne Stevenson, estatubatuar poeta, jaio zen.
• 1934. Gobernuak Persiaren izena aldatu eta Iran deitzea erabaki zuen.
• 1939. Carmelo Erdozain, nafar musikagile eta apaiza, jaio zen.
• 1942. Lászlo Sólyom, Hungariako presidente ohia, jaio zen.
• 1944. Jurgis Baltrušaitis, lituanierazko eta errusierazko olerkaria, hil zen (j. 1873).
• 1946. John Paul Jones, britainiar musikoa eta Led Zeppelin taldeko kidea, jaio zen.
• 1947. Joseph McCarthy politikaria EEBBko senatari bilakatu zen.
• 1949. Herbehereak Indonesiaren independentzia errekonozitu zuen.
• 1950. Victoria Principal, estatubatuar aktorea, jaio zen.
• 1951. Rosa Montero, espainiar idazlea, jaio zen.
• 1952. Esperanza Aguirre, espainiar politikaria, jaio zen.
• 1953. Jesus Etxezarraga, bizkaitar idazlea, jaio zen.
• 1954. Michèle Audin, frantziar matematikaria, jaio zen.
• 1956. Mel Gibson, estatubatuar aktore, zuzendari eta ekoizlea, jaio zen.
• 1956. Beijing eta Mosku arteko trenbide berria inauguratu zen (Ulan Bator eta Irkutsketik barrena).
• 1957. Hamilton Watch Company enpresak lehen erloju elektrikoa atera zuen.
• 1958. Edmund Hillaryk zuzenduriko espedizio bat Hego Polora iritsi zen.
• 1958. Alexander Meissner, austriar fisikari eta ingeniaria, hil zen (j. 1883).
• 1959. Alaska Ameriketako Estatu Batuetako 49. estatua bihurtu zen.
• 1960. Victor Sjöström, suediar zinemagilea eta antzezlea, zinemaren aitzindarietako bat, hil zen (j. 1879).
• 1961. AEBk erlazio diplomatikoak hautsi zituzten Kubarekin.
• 1962. Joan XXIII.a Aita Santuak Fidel Castro eskumikatu zuen.
• 1966. Anizeto Olano, Amaialde, gipuzkoar idazle kaputxinoa, hil zen (j. 1896).
• 1969. Michael Schumacher 1 Formulako gidaria, munduko txapelketa gehien irabazi dituena jaio zen Alemanian.
• 1971. Eskoziako Glasgow hirian Celtic Glasgow taldearen Celtic Park estadioan baranda bat erori ondoren 66 lagun hil ziren.
• 1974. Alessandro Petacchi, italiar txirrindularia, jaio zen, jaio zen.
• 1976. Angelos Basinas, greziar futbolaria, jaio zen.
• 1977. Mayumi Iizuka, anime aktorea, jaio zen.
• 1980. Necati Ateş, turkiar futbolaria, jaio zen.
• 1980. Lucien Buysse, belgikar txirrindularia, hil zen (j. 1892).
• 1983. Clément Duhour, euskal antzezle, abeslari eta kirolaria, Neuilly-sur-Seinen, hil zen (j. 1912).
• 1985. Aritz Borda, gipuzkoar futbolaria, jaio zen.
• 1987. Daniel Estrada, gipuzkoar futbolaria, jaio zen.
• 1987. Jean Philipe Labade mertzenarioa Portugalen atxilotu dutela jakin zen. GALeko hainbat ekintzatan parte hartu eta ekintzak egiteko jendea kontratatzen ibili bide zelarik.
• 1988. Nando González, bizkaitar futbolaria, hil zen (j. 1921).
• 1988. Gaston Eyskens, Belgikako lehen ministroa, hil zen (j. 1905).
• 1990. Alemaniaren Berbateratzea gauzatu zen.
• 1992. Jon Aurtenetxe, bizkaitar futbolaria, jaio zen.
• 1992. Judith Anderson, australiar-estatubatuar antzezlea, hil zen (j. 1897).
• 1992. Estatu Batuek Errusiarekin harremanak berrezarri zituzten.
• 1993. Delta II 7425 suziri baten bidez EEBBko Mars Polar Lander zunda Martera bidali zen.
• 1994. Irkutsken (Errusia) Aeroflot Tupolev TU-154 hegazkin batek istripua izan zuen lur hartu ondoren, eta 125 lagun hil ziren.
• 1997. Miguel Indurainek amaiera eman zion bere ibilbide profesionalari.
• 1999. Estatu Batuek Mars Polar Lander-a jaurti zuten.
• 2002. Freddy Heineken, herbeherear garagardo enpresaria, hil zen (j. 1923).
• 2003. Monique Wittig, frantziar idazlea eta teoriko feminista, lesbofeminismoari funtsezko ekarpena egin ziona, hil zen (j. 1935).
• 2003. Derioko udal pilotalekua inauguratu zen.
• 2003. Dimako udal pilotalekua inauguratu zen.
• 2003. Josu Feijoo, arabar mendizale eta abenturazaleak Hego Polo Geografikoko Zeharkaldia burutu zuen.
• 2004. Flash Airlines konpainiako 604. hegaldiak istripua izan zuen Egiptoko kostaldean eta Itsaso Gorrira erori zen, 148 hildako eraginez.
• 2005. Will Eisner, estatubatuar komikigilea, hil zen (h. 1917).
• 2006. Lau eta zazpi urteko bi haur hil ziren Bilboko Basurtu auzoan, kotxe batek harrapatu eta gero.
• 2006. Internet 100 milioi erabiltzaile izatera iritsi zen.
• 2008. Iñaki Badiola enpresaburu donostiarrak errealeko hauteskundeak irabazi zituen %72ko babesarekin.
• 2011. Arnold Schwarzenegger austriar aktorearen Kaliforniako gobernadore agintaldia amaitu zen.
• 2012. Artemio Zarco, gipuzkoar abokatua, idazlea eta zutabegilea, hil zen (j. 1930).
• 2012. Josef Škvorecký, txekiar idazlea, hil zen (h. 1924).

Urtarrilaren 2a

• 876. Tota Nafarroakoa jaio zen (h. 958).
• 1403. Basilios Bessarion, bizantziar filosofoa eta erlijiosoa jaio zen (h. 1472).
• 1492. Granadako Erresuma Errege-erregina Katolikoen aurrean errenditu zen.
• 1664. Pierre Urte, lapurtar idazlea jaio zen (h. 1725/1730).
• 1819. Maria Luisa Parmakoa, Espainiako erregina, Karlos IV.aren emaztea eta Fernando VII.a eta Karlos Maria Isidro Borboikoaren ama, hil zen erbestean (j. 1751).
• 1870. Napoleon III.ak Frantzia monarkia konstituzional bihurtu zuen.
• 1871. Espainian, Amadeo Savoiakoak zin egin zuen konstituzioa.
• 1890. Julian Gaiarre tenore nafarra hil zen (j. 1844).
• 1891. Jean Baptiste Elizanburu idazle lapurtarra hil zen (j. 1828).
• 1912. Alemanian, neonezko gas iluminazio publikoa inaguratu zuten.
• 1914. Alfontso XIII.a Espainiakoak Kongresua disolbatu zuen.
• 1920. Isaac Asimov, errusiar idazle eta biokimikoa,  jaio zen Petrovichin (Bielorrusia) (h.1992).
• 1921. Santa Isabel ontzia Galiziako Vilagarcia de Arousa herrian hondoratu zen. 244 hildako egon ziren.
• 1924. Boni Fernandez, bilbotar txistularia jaio zen (h. 2009).
• 1959. Kubako Iraultza: Fidel Castrok agintea hartu zuen.
• 1959. Filgi Claverie, Euskal Kultur Erakundeko sortzaile, diruzain eta lehendakariordea jaio zen.
• 1976. Paz Vega, espainiar aktorea jaio zen.
• 1982. Berastegin Alegiako Pablo Garaialde Jauregizabal taxilaria hilda agertu zen. Hilketa Triple Ak bere gain hartu zuen.
• 1991. SESB desegin zen, Mikhail Gorbatxoven kargu-uztearekin.
• 1997. Miguel Indurain txirrindulariak txirrindularitza utzi zuen.
• 1999. Juan Jose Ibarretxe politikari jeltzalea Lehendakari izendatu zuten.
• 2000. Salbador Zapirain Ataño gipuzkoar idazlea eta eleberrigilea hil zen (j. 1912).
• 2000. Maria de las Mercedes de Borbon y Orleans, Bartzelonako kondesa eta Espainiako Joan Karlos I.aren ama, hil zen. (j. 1910).
• 2004. 2004ko Indiako Ozeanoko lurrikara eta ondorengo tsunamiak, Indonesia, Sri Lanka, India eta Tailandian 230.000 hildako eta milaka desagertu eragin zituen.
• 2005. Lourdes Iriondo euskal kantaria zendu zen (j. 1937).
• 2009. Antonio Zavala gipuzkoar herri literaturaren ikertzaile eta euskaltzaina hil zen (j. 1928).
• 2011. 2011ko Espainiako Tabakoaren Aurkako Legea indarrean sartu zen.
• 2012. Kutxak, BBKk eta Vital Kutxak bat egin ondoren, Kutxabank merkaturatu zen.

Urtarrilaren 1a

• 404. Erroman, ezagutzen den azken gladiadore lehiaketa izan zen.
• 1387. Karlos II.a Nafarroakoa hil zen (j. 1332).
• 1431. Rodrigo de Borja, espainiar kardinala eta 1492an aitasantu egingo zutena Alexandro VI.a izena hartuz, jaio zen (h. 1503).
• 1501. Normalean, data hau hartzen da inkunable izeneko liburuen azkena bezala.
• 1511. Henrike, Cornwalleko dukea, Henrike VIII.a Ingalaterrakoa eta Katalina Aragoikoaren semea, jaio zen (berehala hilko zen).
• 1515. Luis XII.a Frantziakoa hil zen (j. 1462).
• 1561. Pedro Urtsua nafar militarra eta konkistatzailea hil zen (j. 1520 inguruan).
• 1572. Pio V.a Aitasantua hil zen (j. 1504).
• 1788. Ingalaterran The Times egunkariko lehen alea argitaratu zen.
• 1801. Britainia Handia eta Irlandako erresumek bat egin zuten Erresuma Batua sortuz.
• 1806. Frantzian, Napoleon I.ak egutegi errepublikarra bertan behera utzi eta gregoriarra jarri zuen indarrean.
• 1808. AEBek esklabo inportazioa debekatu zuen.
• 1818. Mary Shelleyk Frankensteineleberria argitaratu zuen.
• 1820. Espainian, Rafael de Riego jenerala altxatu zen Las Cabezas de San Juanen, Fernando VII.aren absolutismoaren aurka eta 1812ko Konstituzioa aldarrikatu zuen, Hirurteko Liberalari hasiera emanez.
• 1863. Estatu Batuak: Abraham Lincoln presidenteak, esklabutzaren abolizioa aldarrikatu zuen.
• 1867. Alfred Nobel kimikoak dinamita lortu zuen lehen aldiz, industri ekoizpena egiteko eran.
• 1880. Panamako kanalaren lanak hasi ziren.
• 1896. Charles Floquet, euskal politikaria eta  Frantziako Lehen Ministroa izandakoa, hil zen (j. 1828).
• 1899. Espainiak Estatu Batuei eman zien Kubako lurraldea.
• 1910. Espainian lehen aldiz jan zituzten 12 mahats ale kanpaiak jotzen zuten bitartean, frantsesen moda jarraituz.
• 1912. Kim Philby, britainiar espioia jaio zen (h. 1988).
• 1919. Alemania: Alemaniako Alderdi Komunista sortzen da, Rosa Luxemburg, Karl Liebnecht eta Guillermo Piecken eskutik.
• 1919. Jerome David Salinger, idazle estatubatuarra jaio zen (h. 2010).
• 1930. Paisleyn, Glasgowtik gertu (Eskozia) 80 haur hil ziren zine baten izandako sutean.
• 1952. Hamad bin Khalifa Al Thani, Qatarko emirra jaio zen.
• 1959. Kuba: Fulgencio Batista diktadoreak Kubatik ihes egin zuen Fidel Castroren erasoaren ondoren.
• 1960. Benin eta Kamerun Frantziatik independizatu ziren.
• 1960. Shinya Tsukamoto, japoniar zinemagilea eta idazlea jaio zen.
• 1981. Manuel de Irujo, abokatu nafarra eta politikari jeltzalea hil zen (j. 1891).
• 1984. Mikel Goikoetxea, bizkaitar ETAkidea, hil zen GAL bandaren bala baten ondorioz (j. 1956).
• 1986. Europar Batasuna: Espainia eta Portugal Europar Batasunan sartu ziren.
• 1993. Txekoslovakia, 74 urte batera izan eta gero, bi estatutan banatu zen: Eslovakia eta Txekiar Errepublika.
• 1995. Austria, Finlandia eta Suedia Europar Batasunan sartu ziren.
• 1999. Eurogunea: Euroa 11 herrialdetako txanpon ofiziala bihurtu zen (Austria, Belgika, Herbehereak, Luxenburgo, Italia, Irlandako Errepublika, Finlandia, Alemania, Frantzia, Espainia eta Portugal, nahiz eta oraindik billete eta txanponik ez kaleratu.
• 2002. Eurogunea: Euroa ezarri zen Europar Batasuneko 12 estatuko diru ofizialtzat (aurrekoak gehi Grezia).
• 2006. Tabakoaren aurkako legea indarrean jarri zen Espainia eta Euskal Herrian.
• 2012. Kutxabank sortu zuten, Bilbao Bizkaia Kutxak, Gipuzkoa Donostia Kutxak eta Gasteiz Araba Kutxak osatuko euskal banku berria.