Irailaren 30a

• 1732. Jacques Necker, Frantziako Luis XVI.aren ministroa, jaio zen (h. 1804).
• 1794. Pariseko Asanblada Konstituziogilea disolbatu zuten, Maximilien Robespierre eta Jerome Petion kartzelaratuz.
• 1888. Jack Destripatzaileak (ingelesez Jack the Ripper) Elizabeth Stride eta Catherine Eddowes hil zituen, bere hirugarren eta laugarren biktimak.
• 1924. Truman Capote, estatubatuar idazlea, jaio zen (h. 1984).
  
• 1947. Marc Bolan, T. Rex talde britainiarreko abeslari eta liderra izango zena, jaio zen (1977).
  
• 1955. James Dean aktore mitikoa hil zen auto istripu batean. Hiru film egin zituen bakarrik (Giant, East of eden eta Rebel Without a Cause).
• 1961. Kike Amonarriz soziolinguista, umorista eta telebista-aurkezle gipuzkoarra, jaio zen.
• 1964. Monica Bellucci italiar aktorea jaio zen.
• 2005. Muhammaden irudi batzuk argitaratu ziren Jyllands-Posten izeneko egunkari daniar batean.
• 2005. Kataluniako parlamentuak estatutu berrirako proiektua onartu zuen, aldeko 120 botu eta kontrako 15 botorekin.
• 2007. Joe Mitty enpresario britainiarra eta Oxfamen sortzailea hil zen (n. 1919).

Irailaren 29a

 

• 1328. Juana de Kent, Edmundo de Woodstocken alaba, jaio zen (h. 1385).
• 1511. Miguel Servet, espainiar teologo eta zientzialaria, jaio zen (h. 1553).
• 1547. Miguel de Cervantes jaio zen, Kixotearen idazlea (h. 1616).
• 1758. Horatio Nelson, britainiar marinel eta militarra, jaio zen (h. 1805).
• 1792. Frantzian Errepublika aldarrikatu zuten, Tulleriatan.
• 1833. Fernando VII.a Espainiakoa hil zen (j. 1784).
• 1864. Miguel de Unamuno bilbotar filosofo eta idazlea jaio zen (h. 1936).
• 1902. Emile Zola, frantziar idazlea eta Germinal-en autore, hil zen (j. 1840).
• 1908. Luzernan bildu zen Lanaren Babesaren aldeko Nazioarteko Batzarrak 14 urte baino gutxiago dituzten haurrei industrian egiten zuten gaueko lana debekatu zien.
• 1913. Rudolf Diesel ingeniari alemana hil zen (j. 1858).
• 1931. Anita Ekberg aktore suediarra jaio zen (h. ).
• 1935. Jerry Lee Lewis jaio zen.
• 1936. Espainiako Gerra Zibilean, Junta de Defensa Nacional delakoak Francisco Franco altxatutako militarrak kontrolatzen zuten gunerako estatuburu eta Generalisimo izendatu zuen.
• 1936. Silvio Berlusconi politiko italiarra jaio zen.
• 1943. Lech Wałęsa jaio zen.
• 1951. Michelle Bachelet politikaria, Txileko presidentea izango zena  (2006-2010), jaio zen.
• 1964. Quino marrazkilariaren Mafalda neskatoaren komikiak argia ikusi zuen Argentinako Primera Plana aldizkarian.
• 1965. Boris Izaguirre, Venezuelako gidoilari eta irrati eta TV aurkezlea, jaio zen.
• 1967. Brett Anderson, abeslaria eta Suede bandako kidea, jaio zen.
• 1987. Henry Ford II, estatubatuar autofabrikatzailea eta Henry Forden iloba, hil zen (j. 1917).
• 1995. Sonyk  PlayStation atera zuen Europan.
• 2006. Baltasar Garzon epaileak 2004ko maiatzaren 11ean gertaturiko atentatuaren ikerketan azido borikoa ETArekin erlazionatu zuten bi ikerlari deklaratzera deitu zituen. Ustez euren txostenean iruzurra egiteagatik, ETA aipatuz Al Qaedaren ordez.
• 2010. Tony Curtis aktore estatubatuarra hil zen Las Vegasen (j. 1925).

Irailaren 28a

• K. a. 551. Konfuzio filosofo txinatarra jaio zen ( K. a. 479an hilko zen).
• 1841. Georges Clemenceau, Frantziako Errepublikako Lehen Ministroa, jaio zen (h. 1929).
• 1868. Alcoleako batailaren ondoren, Elisabet I.a Espainaikoak Frantziarantz ihes egitea erabaki zuen.
• 1895. Louis Pasteur, frantses kimikoa, hil zen (j. 1822).
• 1915. Ethel Rosenberg, estatubatuar espia komunista, jaio zen (h. 1953).
• 1932. Victor Jara, txiletar abeslaria, antzerki zuzendaria eta aktibista, jaio zen (h. 1973).
• 1934. Brigitte Bardot jaio zen.
• 1939. II. Mundu Gerran, Alemania Nazik eta SESBek Polonia bien artean banatzeko asmoak sinatu zituzten.
• 1939. Varsovia (Polonia) Alemania naziari errenditu zitzaion.
• 1964. Harpo Marx estatubatuarra hil zen (j. 1888).
• 1966. André Breton, poeta frantsesa, hil zen. (j. 1896).
• 1972. Dita Von Teese, estatubatuar modeloa eta burlesque artista, jaio zen.
• 1978. Joan Paulo I.a, Eliza Katolikoko Aita Santua, hil zen (j. 1912).
• 1991. Miles Davis, jazz musiko eta tronpetista, hil zen (j. 1926).
• 2007. Juan Jose Ibarretxe lehendakariak 2008ko urriaren 25erako herri-galdeketa iragarri zuen EAEn.

Irailaren 27a

• Gudari Eguna ospatzen da.
• 1821. Mexiko Espainiatik independizatu zen.
• 1822. Jean-François Champollionek Rosetta Harria deszifratu zuen.
• 1832. Karl Christian Friedrich Krause, filosofo alemaniarra, hil zen (j. 1781).
• 1841. O´Donnell jeneralak Esparteroren aurkako mugimendua lideratzen du Iruñean, Maria Kristina Borboikoa berriro erreginaorde jartzeko helburuz.
• 1905. Albert Einsteinek Does the Inertia of a Body Depend Upon Its Energy Content? argitaratu zuen. Bertan lehen aldiz E = mc² agertu zen.
• 1939. Varsovia, setioaren eraginez, errenditu beharrean izan zen eta alemaniarrek 160.000 lagun hartu zituzten preso.
• 1940. Bigarren Mundu Gerran, Alemaniak, Italiak eta Japoniak Erroma-Berlin-Tokio Ardatza sinatu zuten.
• 1955. Espainiak NBEn sartzeko aukera eskatu zuen.
• 1964. Warren Batzordeak John F. Kennedyren aurkako atentatuari buruzko informea aurkeztu zuen. Horren arabera,  Dallaseko atentatuan, errudun bakarra Lee Harvey Oswald izan zen.
• 1975. ETAko kide ziren Jon Paredes (Txiki) eta Anjel Otaegi gipuzkoarrak eta FRAPeko hiru, Baena, Sanchez Bravo eta Garcia Sanz, exekutatu zituzten. Frankismoan eman zen azkeneko heriotz zigorra izan zen. Frankismo garaiko azken afusilatuak izan ziren.
• 1998. Google sortu zen.

Irailaren 26a

• 1591. Antonio Perezek, Filipe II.a Espainiakoaren Idazkariak, Espainiatik alde egin zuen.
• 1687. Atenasko Partenoia ia guztiz suntsitu zuten veneziar tropek.
• 1810. Jean Baptiste Bernadotte Suediako tronurako oinordeko egin zuten.
• 1830. Belgikak independentzia lortu zuen Holandarekiko.
• 1897. Giovanni Battista Montini, geroago Paulo VI.a izango zena, Eliza Katolikoko Aita Santua, jaio zen (h. 1978).
• 1902. Levi Strauss, estatubatuar industriaria, hil zen (j. 1829).
• 1927. Romano Mussolini, jazz pianojolea eta Benito Mussoliniren semea, jaio zen (h. 2006).
• 1934. Queen Mary itsasontzia inauguratu zen Erresuma Batuan.
• 1960. AEBtako Chicagon (Illinois) historian egindako telebistako lehen debatea izan zen, Richard M. Nixon eta John F. Kennedy presidentenahien artean.
• 1961. Bob Dylanek publikoki debutatu zuen.
• 1965. Erresuma Batuko Isabel II.ak The Beatles taldea osatzen zuten 4 musikariak Britainiar Inperioaren Ordenean kondekoratu zituen.
• 1973. Frantziako Concorde hegazkinak Atlantikoa zeharkatu zuen eskalarik gabe, oraingoz ezagutzen zen denbora motzenean.
• 1984. Txina eta Erresuma Batuak adostasuna lortu zuten: 1997an, Hong Kong Erresuma Batuaren eskuetatik Txinaren eskuetara pasatuko da.
• 1984. Francisco Rivera, Paquirri, espainiar toreroa, hil zen (j. 1948).
• 1988. Hego Korea: Ben Johnson atletak bere 100 metroko urrezko domina itzuli beharrean izango da, positiboa eman baitzuen dopingaren aurkako kontrolean.
• 2008. Paul Newman aktore estatubatuarra hil zen (j. 1925).
  

Irailaren 25a

Sehaska egutegiko izendegia: Fermintxo, Lope, Lopene eta Lopeiza.

San Fermin Txikito: Iruñeko Alde Zaharreko Aldapa auzoan.

• 303 – Fermin Amiensgoa (San Fermin), San Frantzisko Xabierrekin batera Nafarroako patroia dena, hil zen Amiensen (j. 272).
• 1066. Stamford Bridgeko gudak bikingoen aroaren amaiera markatu zuen. Bertan, Harald III.a Norvegiakoa, Norvegiako errege bikingoa, hil zen (j. 1015).
• 1086. Gilen VIII.a Akitaniakoa, Baskonia eta Akitaniako duke eta Poitiersko kondea, hil zen (j. 1023).
• 1358. Ashikaga Yoshimitsu, Ashikaga shogunerriko hirugarren shoguna, jaio zen (h. 1408).
• 1506. Filipe I.a Habsburgokoa, ezizenez Filipe Ederra, Filipe I.a Gaztelakoa, Gaztela eta Leongo erregea, hil zen Burgosen (j. 1478).
• 1513. Vasco Nuñez de Balboa, Panamako istmoa gurutzatu ondoren, Hegoaldeko Itsasoa aurkitu zuen; beranduago, Magallanesek Ozeano Barea edo Pazifikoa deituko zion.
• 1534. Klemente VII.a, Aita santua, hil zen (j. 1478).
• 1599. Francesco Borromini, suitzar-italiar arkitekto barrokoa, jaio zen (h. 1667).
• 1607. Dorotea Anhalt-Zersbtekoa, Anhalt-Zerbsteko printzesa, jaio zen (h. 1634).
• 1617. Francisco Suárez, espainiar filosofoa eta teologoa, hil zen (j. 1548).
• 1626. Théophile de Viau, frantziar poeta, hil zen (j. 1590).
• 1630. Ambrogio di Spinola, espainiar militarra, hil zen (j. 1569).
• 1644. Ole Rømer, daniar astronomoa, jaio zen (h. 1710).
• 1657. Imre Thököly, Késmárkeko kondea, hungariar politikaria, jaio zen (h. 1705).
• 1680. Samuel Butler, ingeles olerkaria, hil zen (j. 1612).
• 1683. Jean-Philippe Rameau, frantziar musikagile, organista, klabe-jotzaile eta musikaren teorialaria, jaio zen (h. 1764).
• 1728. Real Compañia Guipuzcoana sortu zen Caracasen (Venezuela), Espainiarekin egingo zen komertzioaren ardura eramateko helburuz.
• 1749. Abraham Werner, alemaniar biologoa eta geologoa, mineralogiaren aitzindaria, jaio zen (h. 1817).
• 1765. Richard Pococke, ingeles prelatu eta bidaiaria, antropologo eta egiptologoen aitzindaria, hil zen (j. 1704).
• 1766. Armand Emmanuel du Plessis de Chinon, frantziar militar eta politikaria, jaio zen (h. 1822).
• 1798. Léonce Élie de Beaumont, frantziar geologoa, jaio zen (h. 1874).
• 1829. William Michael Rossetti, ingeles literatura-kritikaria eta argitaratzailea, jaio zen (h. 1919).
• 1849. Johann Strauss I.a, austriar musikagilea, orkestra-zuzendaria eta biola-jotzailea, hil zen (j. 1804).
• 1858. Albrecht Penck, alemaniar geografoa, jaio zen (h. 1945).
• 1863. José Yanguas, euskal herritar politikari, historialari eta jurista, hil zen (j. 1782).
• 1866. Thomas Hunt Morgan, estatubatuar biologoa, jaio zen (h. 1945).
• 1869. Rudolf Otto, alemaniar filosofo eta teologo luteranoa, jaio zen (h. 1937).
• 1872. Manez Etxeto, Katxo, lapurtar bertsolaria, hil zen (j. 1789).
• 1873. Luis Chalbaud Errazkin, euskal herritar soziologo eta legegizona, jaio zen (h. 1965).
• 1878. Holger Thiele, daniar-estatubatuar astronomoa, jaio zen (h. 1946).
• 1881. Lu Xun, txinatar idazlea, txinerazko literatura modernoaren aitatzat hartua, jaio zen (h. 1936).
• 1881. Moisés Huerta, bizkaitar eskultorea, Valladoliden, jaio zen (h. 1962).
• 1886. José Juan Bautista Merino Urrutia, euskal-errioxar historialaria eta euskalaria, jaio zen (h. 1982).
• 1886. Jesus Guridi, arabar musikaria, Euskal Herriak eman duen musikagilerik ospetsuenetakoa, jaio zen (h. 1961).
• 1891. Manuel de Irujo, nafar abokatu eta politikari jeltzalea, jaio zen (h. 1981).
• 1893. Harald Cramér, suediar matematikari eta estatistikaria, jaio zen (h. 1985).
• 1897. William Faulkner, estatubatuar idazlea, 1949ko Literaturako Nobel Saria, jaio zen (h. 1962).
• 1901. Robert Bresson, frantziar zinemagilea, jaio zen (h. 1999).
• 1902. Ernst von Salomon, alemaniar idazlea, jaio zen (h. 1972).
• 1902. Gonzalo Manso de Zúñiga, errioxar idazle eta argitaratzailea, euskal historiaz, etnografiaz eta folkloreaz arduratua, Haron, jaio zen (h. 1982).
• 1902. Emmanuel Intxauspe, euskal idazle eta itzultzailea, hil zen (j. 1815).
• 1903. Mark Rothko, errusiar-estatubatuar margolaria, jaio zen (h. 1970).
• 1906. Jose Figueres Ferrer, Costa Ricako presidentea, jaio zen (h. 1990).
• 1906. Dmitri Xostakovitx, sobietar konpositorea, jaio zen (h. 1975).
• 1912. Pere Calders i Rossinyol, kataluniar idazle eta marrazkigilea, jaio zen (h. 1994).
• 1913. Antonio Ibáñez Freire, arabar militar eta politikaria, jaio zen (h. 2003).
• 1914. Theodore Gill, estatubatuar liburuzain eta zoologoa, hil zen, arrainetan aditua, hil zen (j. 1837).
• 1915. María Puy Uitzi, euskal irakasle eta historialaria, Nafarroako historian aditua, jaio zen (h. 2008).
• 1917. Thomas Ashe, irlandar nazionalista, hil zen (j. 1885).
• 1921. Robert Muldoon, Zeelanda Berriko lehen ministroa, jaio zen (h. 1992).
• 1921. Cintio Vitier, estatubatuar-kubatar poeta, jaio zen (h. 2009).
• 1922. Roger Etxegarai, euskal herrian jaiotako kardinal apezpikua, jaio zen.
• 1923. Robert Laxalt, euskal jatorriko estatubatuar idazlea, jaio zen (h. 2001).
• 1926. Ramón Zapirain Heraufset, donostiar pertsonaia, hil zen (j. 1869).
• 1926. AEBetan, Henry Fordek aste laborala 5 egunekoa izango dela adierazi zuen eta egunak 8 orduko lana izango zuela.
• 1930. Herbert Heckmann, alemaniar idazlea, jaio zen (h. 1999).
• 1932. Adolfo Suárez, Espainiako Gobernuko presidentea izango zena (1976–1981), jaio zen (h. 2014).
• 1936. August Kühn, alemaniar idazlea, jaio zen (h. 1996).
• 1936. Moussa Traoré, Maliko presidentea, jaio zen.
• 1936. Fernando de la Quadra-Salcedo, Castillejosko III. markesa, bizkaitar abokatu eta genealogista, hil zen (j. 1890).
• 1936. Fernando Ybarra, euskal noble, politikari, legelari eta enpresaburua, fusilatua, hil zen (j. 1875).
• 1937. Mary Allen Wilkes, estatubatuar programatzailea eta konputagailuen ingeniaria, jaio zen.
• 1942. Oscar Bonavena, pisu astunetako argentinar boxeolaria, jaio zen (h. 1976).
• 1943. Robert Gates, estatubatuar politikaria, jaio zen.
• 1944. Michael Douglas, estatubatuar zinemako aktorea eta ekoizlea, jaio zen.
• 1949. Pedro Almodóvar, espainiar zinema-zuzendari, gidoigile eta ekoizlea, jaio zen.
• 1950. George Kingsley Zipf, estatubatuar hizkuntzalaria, hil zen (j. 1902).
• 1951. Mark Hamill, estatubatuar aktorea, jaio zen.
• 1952. Christopher Reeve, estatubatuar aktorea, jaio zen (h. 2004)
• 1954. Eugeni d’Ors, kataluniar filosofo eta idazlea, hil zen (j. 1881).
• 1955. Karl-Heinz Rummenigge, alemaniar futbolaria, jaio zen.
• 1955. Steven Severin, britainiar musikaria eta Siouxsie & the Banshees bandako kidea, jaio zen.
• 1958. Michael Madsen, estatubatuar aktore eta poeta, jaio zen.
• 1958. John Broadus Watson, estatubatuar psikologoa, hil zen (j. 1878).
• 1961. Lierni Fresnedo, gipuzkoar antzerki eta telebistako aktorea, jaio zen.
• 1962. José Díez Calleja, bizkaitar futbolari ohia, jaio zen.
• 1968. Will Smith, estatubatuar aktorea eta raperoa, jaio zen.
• 1969. Catherine Zeta-Jones, britainiar aktorea, jaio zen.
• 1970. Erich Maria Remarque, alemaniar eleberrigilea, hil zen (j. 1898).
• 1972. Alejandra Pizarnik, argentinar olerkaria, hil zen (j. 1936).
• 1976. U2, banda irlandarra, jaio zen Dublinen.
• 1978. Joseba Amunarriz, gipuzkoar traineru-estropadetako patroia, jaio zen.
• 1978. Ernesto Prat, nafar idazlea, jaio zen.
• 1979. Michele Scarponi, italiar txirrindularia, jaio zen (h. 2017).
• 1980. Ainhoa Cantalapiedra, bizkaitar abeslaria, jaio zen.
• 1980. John Bonham,  Led Zeppelin taldeko britainiar bateria, hil zen (j. 1948).
• 1980. Lewis Milestone, moldaviar-estatubatuar zinema zuzendaria, hil zen (j. 1895).
• 1981. Dan Mintz, estatubatuar aktorea, jaio zen.
• 1981. Hélène Elizaga, lapurtar margolaria, hil zen (j. 1896).
• 1983. Leopoldo III.a Belgikakoa, Belgikako laugarren erregea, hil zen (j. 1901).
• 1987. Mary Astor, estatubatuar aktorea, hil zen (j. 1906).
• 1987. Victoria Kent, espainiar abokatu eta politiko errepublikazalea, hil zen (j. 1891).
• 1991.Klaus Barbie, Lyongo harakina, SS-ko eta Gestapoko goi kargua, hil zen (j. 1913).
• 1992. César Manrique, kanariar artista, hil zen (j. 1919).
• 1996. Nikolai Semionov, errusiar fisikari eta kimikaria, 1956ko Kimikako Nobel Saria, hil zen (j. 1896).
• 2002. Raul Urrutikoetxea, euskal herritar margolari neorrealista, hil zen (j. 1962).
• 2003. Japonia: 8,0 graduko lurrikara batek Hokkaidoko kostaldea astindu zuen.
• 2003. Franco Modigliani, italiar-estatubatuar ekonomista, 1985eko Ekonomiako Nobel Saria, hil zen (j. 1918).
• 2005. Fernando Alonso asturiarra munduko 1 formulako txapelketa irabazi duen pilotorik gazteena bilakatu zen.
• 2006. Erret Etxeak Letizia Ortizen, Asturiaseko printzesaren, bigarren haurdunaldia jakinarazi zuen.
• 2007. Myanmar: Aginte militarraren aurkako protesta jendetsuen ondoren, etxeratzeko agindua ezarri zuten Yangun eta Mandalai hirietan.
• 2007. Nobuo Matsunaga, japoniar futbolaria, hil zen (j. 1921).
• 2009. Alicia de Larrocha, espainiar pianista, XX. mendeko piano-jotzaile hoberenetariko bat, hil zen (j. 1923).
• 2011. Wangari Maathai, kikuyu etniako keniar ekintzaile ekologista eta feminista, 2004ko Bakearen Nobel Saria, hil zen (j. 1940).
• 2012. Milaka pertsonek Madrilen kongresua inguratu eta Espainiak bizi zuen ustelkeria eta murrizketa sozialak salatzeko elkartu ziren. Polizia manifestariei oldartu eta 36 pertsona atxilotu zituen.
• 2017. Hegoaldeko Kurdistanen independentzia erreferenduma ospatu zen.
• 2017. Iñaki Beristain, gipuzkoar frantziskotar fraide eta euskaltzalea, Arantzazuko santutegiaren ikurretako bat, hil zen (j. 1947).
• 2017. Nora Marks Dauenhauer, Tlingitak amerindiar tribuko idazlea, poeta eta emakume jakintsua, hil zen (j. 1927).

Irailaren 24a

• 622. Muhammad profetak Mekatik Medinarako bidaia bukatu zuen, hejira burutuz.
• 1493. Kristobal Kolonek Mundu Berrirako bigarren bidaia hasi zuen.
• 1725. Arthur Guinness, garagardogile eta Guinness enpresaren sortzaile irlandarra, jaio zen (h. 1803).
• 1783. Ingalaterrak AEBen independentzia onartu zuen.
• 1787. 1787ko Zangozako uholdea: Euriteek eragindako Aragon ibaiaren hazteak 556 hildako eragin zituen Nafarroako Zangoza herrian.
• 1801. Mikhail Vasilievich Ostrogradsky matematikari eta fisikari errusiarra jaio zen (h. 1862).
• 1817. Ramón de Campoamor poeta asturiarra jaio zen (h. 1901).
• 1852. Francisco Javier Castaños, Donostia suntsitzeko eta donostiarrak hiltzeko agindua eman zuen Espainiako Armadako jenerala, hil zen (j. 1758).
• 1869. AEBetan, Ostiral Beltza, izan zen eta urrearen prezioari buruzko esamesek izua sortu zuten Wall Streeten.
• 1886. Edward Bach, britainiar medikua eta Bachen loreen sortzailea, jaio zen (h. 1936).
• 1898. Howard Walter Florey, farmakologo australiarra, Medikuntzako Nobel Saria. (h. 1968).
• 1904. Niels Ryberg Finsen, medikua, Medikuntzako Nobel Saria hil zen (j. 1860).
• 1905. Severo Ochoa, zientzialari asturiarra eta Medikuntzako Nobel Saria, jaio zen (h. 1993).
• 1911. Konstantin Txernenko Sobiet Batasunako burua izandakoa jaio zen (h. 1985).
• 1927. Alfredo Kraus tenore espainiarra jaio zen (h. 1999).
• 1939. Espainiako Gobernuak Bigarren Errepublika garaian onartutako Dibortzio Legea derogatu zuen.
• 1943. Antonio Tabucchi, italiar idazlea  jaio zen (h. 2012).
• 1944. Bigarren Mundu Gerran, sobietar armadak Txekoslovakia eta Hungaria indaditu zituen.
• 1948. Honda konpainia sortu zen.
• 1949. Pedro Almodovar zinema-zuzendari espainiarra jaio zen.
• 1955. Xabier Montoia, idazle eta musikari gasteiztarra, jaio zen.
• 1958. Elena Ochoa jaio zen.
• 1964. Ainhoa Arteta, soprano tolosarra, jaio zen.
• 1969. Goya Toledo aktore eta modelo espainiarra jaio zen.
• 1988. Ben Johnson atleta kanadarrak 100 metroko lasterketa irabazi zuen, 9,79 segundotan, Seuleko Olinpiar Jokoetan.
• 1990. Errusiako Sobiet Gorenak merkatu askeko ekonomiarako aldaketa onartu zuen.
• 1991. Nirvanak Nevermind diskoa kaleratu zuen.
• 1993. Gurutze Iantzi HBko zinegotzia Guardia Zibilaren Tres Cantosko egoitzan hil zen, atxilotu eta bi egunera. Bertsio ofizialak dio «bihotzekoak jota» hil zela. Zantzuek diote «poltsa»ren tortura egin ziotelako hil zela.
• 2005. Rita hurakanak Ameriketako Estatu Batuak astindu zituen.

Irailaren 23a

Sehaska egutegiko izendegia: Irrintzi.

• K. a. 480. Euripide, dramagile greziarra, jaio zen (h. K. a. 406).
• K. a. 63. Zesar Augusto, lehen enperadore erromatarra, jaio zen (h. K. o. 14).
• 1215. Kublai Khan, mongoliar inperioko agintaria, jaio zen (h. 1296).
• 1241. Snorri Sturluson, islandiar epaile, olerkari, historialari eta idazlea hil zen.
• 1464. Bernardo Rossellino, Pizkundeko italiar eskultore eta arkitekt,oa hil zen (j. 1409).
• 1461. Karlos IV.a Nafarroakoa, Nafarroako Erresumako erregegaia hil zen (j. 1421).
• 1535. Katalina Sajonia-Lauemburgokoa, Suediako erregina, hil zen (j. 1513).
• 1593. Bilbon kalte material handiak eragin zituzten uholdeak egon ziren. Alde Zaharreko eraikin asko behera etorri ziren.
• 1605. Pontus de Tyard frantziar poeta eta erlijio gizona hil zen (j. 1521).
• 1713. Fernando VI.a Espainiakoa, Espainiako erregea jaio zen (h. 1759).
• 1738. Herman Boerhaave herbehereetar sendagilea hil zen (j. 1668).
• 1819. Hippolyte Fizeau frantziar fisikaria jaio zen (h. 1896).
• 1828. Richard Parkes Bonington ingeles pintore eta litografoa hil zen (j. 1802).
• 1835. Vincenzo Bellini italiar musikagilea hil zen (j. 1801).
• 1846. Urbain Le Verrier matematikari frantziarraren iragarpen matematikoak erabiliz, Johann Gottfried Galle alemaniarrak Neptuno planeta aurkitu zuen.
• 1849. Elizabeth Kortright Monroe Ameriketako Estatu Batuetako Lehen dama hil zen (j. 1768).
• 1851. Ellen Hayes estatubatuar matematikaria eta astronomoa jaio zen (h. 1930).
• 1864. Draga Mašin, Alexandro I.a Serbiakoaren emazte izango zen serbiar emakumea, jaio zen (h. 1903).
• 1865. Rashid Rida erreformatzaile musulmana jaio zen (h. 1935).
• 1867. Suzanne Valadon, frantses margolaria, jaio zen (h. 1938).
• 1869. María Tifoidea (Mary Mallon), sukar tifoidea garraiatuko zuen irlandar sukaldaria jaio zen (h.1938).
• 1883. Grigori Zinoviev, sobietar politikaria jaio zen (h. 1936).
• 1888. Jose Domingo Ugartetxea musikari karmeldar markinarra jaio zen (h. 1980).
• 1889. Japonian, Fusajiro Yamauchik Nintendo konpainia sortu zuen. Hasiera honetan, gero bideojokoak garatuko dituen enpresa honek, Hanafuda karta jokoa ekoiztu zuen.
• 1890. Friedrich Paulus alemaniar mariskala jaio zen (h. 1957).
• 1893. Carles Riba kataluniar idazlea jaio zen (h. 1959).
• 1901. Jaroslav Seifert, idazle txekoslovakiarra eta 1984ko Literaturako Nobel Saria jaio zen (h. 1986).
• 1905. Peli Markiegi apaiz eta idazlea, Deban jaio zen (h. 1946).
• 1905. Martial Berdoly baxenabartar politikari eta abokatua hil zen (j. 1844).
• 1907. Rodrigo de Santiago euskal herritar musikagilea  jaio zen (h. 1985).
• 1907. Anne Desclos Aury, frantziar idazle eta kazetaria jaio zen (h. 1998).
• 1912. María Teresa Borboikoa Espainiako infanta hil zen (j. 1882).
• 1913. Jose Maria Etxaburu, Kamiñazpi, euskal idazlea eta euskaltzain urgazlea jaio zen (h. 2006).
• 1913. Tokutaro Ukon japoniar futbolaria jaio zen (h. 1944).
• 1915. Clifford Shull estatubatuar fisikaria, 1994ko Fisikako Nobel Saria, jaio zen (h. 2001).
• 1916. Aldo Moro italiar politikaria jaio zen (h. 1978).
• 1920. Mickey Rooney, estatubatuar aktorea jaio zen (h. 2014).
• 1926. John Coltrane estatubatuar saxofoi jotzaile eta jazz konposatzailea, jazzaren historiako musikorik garrantzitsuenetakoa,  jaio zen(h. 1967).
• 1929. Richard Zsigmondy, kimikari austriarra eta 1925eko Kimikako Nobel Saria hil zen (j. 1865).
• 1930. Ray Charles, soul, rhythm and blues eta jazzeko estatubatuar kantari, saxo-jole eta piano-jolea, jaio zen (h. 2004).
• 1934. Martxel Tillous, zuberoar apaiza, Ameriketako Estatu Batuetako mendebaldeko euskotarren kapilaua jaio zen (h. 2009).
• 1938. Romy Schneider, aktore austriarra, jaio zen (h. 1982).
• 1939. Sigmund Freud psikoanalisiaren sortzailea hil zen, Londresen (j. 1856).
• 1943. Benito Mussolinik Italiako Errepublikako lehen gobernua sortu zuen Salon (Brescia probintzia, Lonbardia).
• 1943. Julio Iglesias abeslaria jaio zen.
• 1944. Eric Bogle eskoziar jatorriko australiar kantautorea jaio zen.
• 1944. Norbert Walter alemaniar ekonomialaria jaio zen (h. 2012).
• 1949. Bruce Springsteen, musikari estatubatuarra, jaio zen.
• 1956. Iñaki Perurena, leitzar harrijasotzailea eta telebistako aktorea, jaio zen.
• 1970. Esteban Bilbao euskal herritar politikari karlista eskuindarra hil zen (j. 1879).
• 1870. Prosper Mérimée, frantziar idazlea, hizkuntzalaria eta arkeologoa hil zen (j. 1803).
• 1870. Valeriano Domínguez Bécquer espainiar pintorea hil zen (j. 1833).
• 1971. Jose Artetxe, euskal idazlea hil zen (j. 1906).
• 1971. Jose Maria Franku, gipuzkoar musikagile eta orkestra-zuzendaria, Madrilen hil zen (j. 1894).
• 1972. Jermaine Dupri estatubatuar rapero eta musika ekoizlea jaio zen.
• 1973. Pablo Neruda, Txileko idazlea, hil zen (j. 1904).
• 1973. Alexander Sutherland Neill britainiar pedagogoa hil zen (j. 1883).
• 1877. Urbain Le Verrier frantziar astronomoa hil zen (j. 1811).
• 1882. Friedrich Wöhler alemaniar kimikaria hil zen (j. 1800).
• 1889. Wilkie Collins ingeles idazlea hil zen (j. 1824).
• 1900. Arsenio Martínez-Campos espainiar militarra eta politikaria hil zen (j. 1831).
• 1902. John Wesley Powell estatubatuar geologo eta etnologoa hil zen (j. 1834).
• 1912. Maria Teresa Borboikoa Espainiako infanta eta Bavariako printzesa ezkontidea hil zen (j. 1882).
• 1929. Richard Zsigmondy austriar kimikaria, 1925eko Kimikako Nobel Saria hil zen (j. 1865).
• 1939. Sigmund Freud, austriar sendagilea, psikoanalisiaren sortzailea hil zen (j. 1856).
• 1973. Alexander Sutherland Neill, eskoziar hezitzailea, Summerhill eskolaren sortzailea hil zen (j. 1883).
• 1973. Pablo Neruda, txiletar poeta, 1971ko Literaturako Nobel Saria hil zen (j. 1904).
• 1992. Mary Santpere, katalan antzerki- eta zinema-antzezlea, hil zen (j. 1913).
• 1994. Robert Bloch estatubatuar idazlea hil zen (j. 1917).
• 1994. Madeleine Renaud frantziar antzezlea hil zen (j. 1900).
• 2000. Aurelio Rodríguez, beisbolista mexikarra, hil zen (j. 1947).
• 2006. Malcolm Arnold, britainiar konpositorerik garrantzitsuenetakoa, bai zinemarako musikan baita musika formalean hil zen (j. 1921).
• 2008. Pedro Masó espainiar zinema-zuzendaria hil zen (j. 1927).
• 2013. António Ramos Rosa portugaldar olerkaria hil zen (j. 1924).

Irailaren 22a

• 66. Neronek Italica Legioa sortu zuen.
• 1515. Ana de Cleves, Henry VIII.a Ingalaterrakoaren emaztea, jaio zen (h. 1557).
• 1588. Miguel Okendo almirantearen ontzi nagusiak su hartu zuen eta 300 lagun hil ziren Pasaian (Gipuzkoa).
• 1609. Moriskoak Valentziatik alde egiteko agindua eman zuten.
• 1692. Salemeko azken zigorrak bete ziren, sorginkeria salaketaz zintzilikatu zituztelarik.
• 1765. Paolo Ruffini matematikari italiarra jaio zen (h. 1822).
• 1791. Michael Faraday, motor elektrikoaren sortzailea, jaio zen (h. 1867).
• 1792. Frantziako Konbentzio Nazionalak egutegi berriari eman zion hasiera, egun hau urteko lehena izendatuz.
• 1862. Otto Von Bismarck gobernuko presidente egin zuten, Kanpo Arazoetako Ministeritza ere berak eskuratu zuelarik.
• 1868. Luis Agote, Argentinako mediku eta legegizona, jaio zen. Odol transfusioan, odola ez koagulatzeko metodoa asmatu zuen.
• 1888. Astilleros del Nervion ontziolaren lehen harria jarri zuten.
• 1928. Alexander Fleming, eskoziar bakteriologoak, penizilina deskubritu zuen.
• 1942. Rikardo Arregi kazetari eta idazlea jaio zen Andoainen (h. 1969).
• 1957. Nick Cave, australiar musikari, idazle eta aktorea, jaio zen.
• 1981. Frantziako abiadura handiko trenak, TGVak, lehen bidaia egin zuen Paris eta Lyon bitartean.
• 2002. Fernandito, La Pollaren bateriajolea, hil zen (j. 1962).

Irailaren 21a

Sehaska egutegiko izendegia: Maider, Maide eta Matiu

• 672. Wamba bisigodoen errege egin zuten Valladolideko Gerticos herrian; herri honi izena aldatuko zioten ondoren eta Wamba jarriko zioten.
• 687. Konon, Aita santua hil zen.
• 1235. Andres II.a Hungariakoa, Hungaria eta Kroaziako erregea hil zen.
• 1327. Eduardo II.a Ingalaterrakoa, Ingalaterrako erregea hil zen (j. 1284).
• 1371. Frederiko I.a Brandenburgokoa, Brandenburgoko lehen Hauteslea jaio zen (h. 1440).
• 1415. Frederiko III.a, Germaniako Erromatar Inperio Santuko enperadorea jaio zen (h. 1493).
• 1452. Girolamo Savonarola, italiar Domingotar fraidea jaio zen (h. 1498).
• 1542. Joan Boscà, katalan olerkaria hil zen (j. 1492).
• 1558. Karlos Habsburgokoa, Germaniako Erromatar Inperio Santuko enperadorea eta Karlos I.a Espainiakoa (1516–1556) hil zen (j. 1500).
• 1576. Girolamo Cardano, italiar Pizkundeko matematikari, sendagile eta astrologoa hil zen (j. 1501).
• 1586. Antoine Perrenot de Granvelle, burgundiar kardinala eta Karlos V.aren eta Filipe II.aren ministroa hil zen (j. 1517).
• 1624. Frantzisko Esquivel, arabar apaiza, Cagliarin hil zen (j. 1550).
• 1638. Pedro Ardanatz, nafar musikagile eta kapera maisua jaio zen (h. 1706).
• 1694. Juan Francisco Hurtado Ametzaga, bizkaitar militarra hil zen (j. 1656).
• 1706. Dick Turpin, ingeles bidelapurra jaio zen (h. 1739).
• 1713. Domingo Bonetxea, euskal itsasgizona, militarra eta esploratzailea jaio zen (h. 1775).
• 1756. John Loudon McAdam, eskoziar ingeniaria, errepideak eraikitzeko Macadam sistemaren garatzailea jaio zen (h. 1836).
• 1765. Mateo Albeniz, espainiar konpositorea jaio zen (h. 1831).
• 1772. Domingo Patrizio Meagher, euskal idazlea hil zen (j. 1703).
• 1777. Juan Mateo Zabala, euskal idazlea jaio zen (h. 1840).
• 1788. Margaret Mackall Smith Taylor, Ameriketako Estatu Batuetako lehen dama jaio zen (h. 1852).
• 1791. István Széchenyi, hungariar politikaria jaio zen (h. 1860).
• 1792. Konbentzioak Frantziako Iraultza aldarrikatu zuen. Jendaurreko lehen saioa burutu zuten eta monarkia abolitu.
• 1817. Mateo Moraza, arabar politikaria jaio zen (h. 1878).
• 1832. Louis Paul Cailletet, frantziar fisikaria eta asmatzailea jaio zen (h. 1913).
• 1832. Walter Scott, ingelesez aritu zen eskoziar eleberrigile historiko eta olerkaria hil zen (j. 1771).
• 1840. Murad V.a, Otomandar Inperioko sultana jaio zen (h. 1904).
• 1842. Abdulhamid II.a, Otomandar Inperioko 34. sultana jaio zen (h. 1918).
• 1842. Jean Baptiste Kamusarri, ziburutar olerkaria hil zen (j. 1815).
• 1853. Heike Kamerlingh Onnes, herbeheretar fisikaria, 1913ko Fisikako Nobel Saria jaio zen (h. 1926).
• 1859. Francesc Macia, Kataluniako Generalitateko 122. Presidentea jaio zen (h. 1933).
• 1860. Arthur Schopenhauer, alemaniar filosofoa hil zen (j. 1788).
• 1866. Charles Nicolle, frantziar bakteriologoa, 1928ko Medikuntzako Nobel Saria jaio zen (h. 1936).
• 1866. Herbert George Wells, britainiar idazle eta filosofoa jaio zen (h. 1946).
• 1867. Denis Etxeberri, lapurtar margolaria jaio zen (h. 1950).
• 1870. Mateo Muxika, euskal herritar apaiza, Gasteiz eta Bilboko gotzaina jaio zen (h. 1968).
• 1870. Julián Besteiro, espainiar buruzagi sozialista jaio zen (h. 1940).
• 1874. Léonce Élie de Beaumont, frantziar geologoa hil zen (j. 1798).
• 1874. Gustav Holst, ingeles musikagilea jaio zen (h. 1934).
• 1881. Éamonn Ceannt, irlandar errepublikarra, 1916ko Pazko matxinadan Irlandako Errepublikaren Aldarrikapena sinatu zuten buruzagietako bat jaio zen (h. 1916).
• 1886. Rakel Alda, Emakume Abertzale Batzaren bizkaitar kidea eta maistra jaio zen.
• 1888. Bilboko portuaren obrak hasi ziren.
• 1895. AEBetan lehen auto fabrika ireki zuten: Duryea Motor Wagon Company.
• 1895. Juan de la Cierva, espainiar asmatzaile, zientzialari aeronautiko, ingeniari eta hegazkin pilotua jaio zen (h. 1936).
• 1901. Georg Rasch, daniar estatistikaria jaio zen (h. 1980).
• 1902. Luis Cernuda, espainiar poeta, kritikaria eta itzultzailea jaio zen (h. 1963).
• 1902. Edward Evan Evans-Pritchard, ingeles antropologo eta etnologoa jaio zen (h. 1973).
• 1904. Joseph Buruzagia, Nez Percé indiarren buruzagia hil zen (j. 1840).
• 1906. José Antonio Santesteban, gipuzkoar musikagilea hil zen (j. 1835).
• 1910. Umberto Mastroianni, italiar eskultorea jaio zen (h. 1998).
• 1911. Ahmed Orabi, Egiptoko lehen ministroa hil zen (j. 1841).
• 1912. Charles Jones, estatubatuar zinemagilea, marrazki bizidun sortzaile nagusienetakoa jaio zen (h. 2002).
• 1912. Rihei Sano, japoniar futbolaria jaio zen (h. 1992).
• 1914. Akira Matsunaga, japoniar futbolaria jaio zen (h. 1943).
• 1915. Maurizio Elizalde, nafar txistularia, Euskal Herriko txistulari eta txistu-egilerik handienetakoa jaio zen (h. 1992).
• 1915. Anthony Comstock, eskuin muturreko estatubatuar aktibista puritanoa hil zen (j. 1844).
• 1918. Juan José Arreola, mexikar idazle eta antzezlea jaio zen (h. 2001).
• 1919. Mario Bunge, argentinar fisikari eta zientziaren filosofoa jaio zen.
• 1921. Eugen Dühring, alemaniar ekonomialaria eta filosofoa hil zen (j. 1833).
• 1924. Hermann Buhl, austriar alpinista, munduko alpinista onenetakotzat joa jaio zen (h. 1957).
• 1926. Donald A. Glaser, estatubatuar fisikaria, 1960ko Fisikako Nobel Saria jaio zen (h. 2013).
• 1929. Héctor Alterio, argentinar aktorea jaio zen.
• 1930. Benigno Aspuru, euskal txirrindularia jaio zen (h. 2014).
• 1931. Larry Hagman, estatubatuar aktorea jaio zen (h. 2012).
• 1932. Tomás Zubiria, bilbotar ingeniari eta enpresaburua hil zen (j. 1857).
• 1934. Leonard Cohen, kanadar kantari, musikagile, olerkari eta idazlea jaio zen Kanadan (h. 2016).
• 1934. Patxi Larrainzar, euskal herritar apaiz eta gaztelaniazko idazlea jaio zen (h. 1991).
• 1936. Juri Luzhkov, errusiar politikaria, Moskuko alkate ohia jaio zen.
• 1937. Amparo Baró, espainiar aktorea jaio zen (h. 2015).
• 1937. J. R. R. Tolkienek El hobbit eleberria argitaratu zuen.
• 1938. Eduardo Urkulo, euskal herritar margolari eta eskultorea jaio zen (h. 2003).
• 1942. Juan Cruz Alli, Nafarroako Gobernuko lehendakari ohia jaio zen.
• 1943. Buddy Richard, txiletar abeslaria eta musikagilea jaio zen.
• 1947. Évelyne Brisou-Pellen, frantziar haur-literatura idazlea jaio zen.
• 1947. Stephen King, estatubatuar idazlea, beldurrezko generoan espezializatua jaio zen.
• 1948. Javier Marcotegui, UPNko nafar politikaria jaio zen.
• 1949. Txinako Herri Errepublika aldarrikatu zuten eta Mao Zedongen garaia hasi zen.
• 1950. Angel Garitano, bizkaitar futbolari eta entrenatzaile ohia, Euskadi Irratiaren esataria jaio zen.
• 1950. Bill Murray, estatubatuar aktorea jaio zen.
• 1955. Iñaki de Juana, gipuzkoar ETAkidea jaio zen.
• 1957. Haakon VII.a Norvegiakoa, lehen Karlos Danimarkakoa zena, hil zen (j. 1872).
• 1957. Ethan Coen, zinemagile estatubatuarra, jaio zen.
• 1957. Haakon VII.a Norvegiakoa, Norvegiako erregea hil zen (j. 1872).
• 1957. Bertha Krupp, alemaniar industria-emakumea hil zen (j. 1886).
• 1963. Angus Macfadyen, eskoziar aktorea jaio zen.
• 1963. Carmen Machi, espainiar aktorea jaio zen.
• 1966. Paul Reynaud, Frantziako Hirugarren Errepublikako lehen ministroa hil zen (j. 1878).
• 1967. Francisco Francok Luis Carrero Blanco almirantea espainiar gobernuko presidenteordea izendatu zuen.
• 1968. Jose Antonio Uharte, nafar biolinista hil zen (j. 1892).
• 1969. Joaquín Lucarini, euskal eskultorea, Burgosen hil zen (j. 1905).
• 1970. Bridget Moynahan, estatubatuar aktorea jaio zen.
• 1971. Bernardo Houssay, argentinar medikua, 1947ko Medikuntzako Nobel Saria hil zen (j. 1887).
• 1972. Henry de Montherlant, frantziar idazlea hil zen (j. 1895).
• 1973. Pedro Basauri, Pedrucho, euskal toreatzaile eta aktorea, Bartzelonan hil zen (j. 1893).
• 1974. Walter Brennan, estatubatuar aktorea hil zen (j. 1894).
• 1976. Benjamin Graham, britainiar inbertsorea, irakaslea eta idazlea hil zen (j. 1894).
• 1976. Orlando Letelier, txiletar politikari, ekonomialari eta enbaxadorea hil zen (j. 1932).
• 1979. Mila pertsona hil ziren Villalban Talgok izandako istripuan.
• 1979. Garazi Kamio, gipuzkoar idazlea jaio zen.
• 1983. Xabier Zubiri, donostiar zientzialari eta filosofoa, Madrilen hil zen (j. 1898).
• 1987. Jaco Pastorius, estatubatuar baxu-jotzailea eta konpositorea, historiako eragin handienetako baxu-jotzaile bat hil zen (j. 1951).
• 1988. Patricia Karrikaburu, zuberoar errugbilaria jaio zen.
• 1996. Juan Bautista Adarraga, euskal atleta eta ingeniaria, Madrilen hil zen (j. 1924).
• 1998. Florence Griffith-Joyner, estatubatuar atleta hil zen (j. 1959).
• 2004. Georges Laplace, frantziar arkeologoa, Goi Paleolitoan aditua hil zen (j. 1918).
• 2004. Jokin Zeberio 14 urteko gazteak bere buruaz beste egin zuen Hondarribian, ustez bere ikaskideek egin zioten eskola jazarpena pairatu eta gero (bullying ere deitua) (j. 1990).
• 2006. Gordon Hurakana izandakoaren arrastoek uholdeak eragin zituzten Caparroson eta haize bolada bortitzak Euskal Herrian.
• 2013. Michel Brault, kanadar zinemagilea hil zen (j. 1928).

Irailaren 20a

• 1519. Magallanes Sevillatik irten zen eta munduari lehen bira emango zien bidaia hasi zuen.
• 1580. Sir Francis Drake Ekialde Urrunetik itzuli zen.
• 1839. Liberalek karlistak garaitu zituzten, eta Lizarra bereganatzea lortu zuten.
• 1870. Victor Manuel II.a, Cavour eta Giuseppe Garibaldik Aita Santuaren lurrak hartu zituzten Italia batzeko xedean.
• 1891. Gasolinarekin zebilen lehen autoa irten zen Springfielden (Masachusets, AEB).
• 1908. Pablo Sarasate biolinista hil zen, Biarritzen (j. 1844).
• 1908. Nicolas Salmeron, Espainiako Lehen Errepublikako presidentea hil zen (j. 1873).
• 1932. Xalbador Garmendia idazlea jaio zen, Zaldibian (Gipuzkoa).
• 1946. Nazioarteko Canneseko Zinemaldia inaguratu zen lehen aldiz.
• 2005. Simon Wiesenthali arkitektoa hil zen. Bigarren Mundu Gerrako kontzentrazio-esparrutan egon zenean apuntatu zituen izenekin, 1.100 nazi baino gehiago eraman zituen auzitara.

Irailaren 19a

• 1527.  Luis Leongoa, espainiar poeta, jaio zen (h. 1591).
• 1580. Aljerian, Miguel de Cervantes Saavedrak askatasuna lortu zuen.
• 1783. Montgolfier anaiek lehen experientzia globon burutu zuten, Versaillesen.
• 1868. Altxamendua Cadizen Espainiako Isabel II.aren monarkiaren aurka. Azkenean Iraultza Loriatsua izango da.
• 1893. Zeelanda Berria izan zen boto unibertsala onartzen lehen estatua, Kate Sheppardek gidatu zuen emakumeen boto eskubide mugimenduari esker.
• 1899. Frantziak jendaurreko barkamena eman zion Dreyfus kapitainari.
• 1921. Paulo Freire, hezitzaile, pedagogo eta idazle brasildarra, jaio zen (h. 1997).
• 1921. Abd el-Krim buruzagiak Rifeko errepublika independentea aldarrikatu zuen.
• 1928. Walt Disneyk Steam Boat Willie estreinatu zuen, soinudun marrazki bizidunen lehen pelikula.
• 1935. Estraperloaren Eskandaluak gobernu krisi ikaragarria eragin zuen Espainian.
• 1940. Witold Pilecki borondatez entregatu zuen bere burua, kontzentrazio esparruetan zer gertatzen zen jakiteko eta Auschwitzera bidali zuten. Juduen erresistentzia ere antolatu zuen. Alde egitea lortu zuen, baina 1948an errusiarrek fusilatuko zuten.
• 1972. Lehen gutun bonba erabili zen. Helburua Londreseko Israelen enbaxada izan zen.
• 1982. Lehen aldiz sentikur edo emotikono bat erabili zen, dirudienez Scott Fahlman-ek asmatua.
• 1985. Italo Calvino, idazle italiarra, hil zen (j. 1923).
• 1985. Richter eskalan 7,8 mailako lurrikarak Mexiko Hiria suntsitu zuen ia, 9.000 hildako eta 100.000 inguru etxegabe utziz.
• 1995. Unabomberrek bere Gizarte Industriala eta bere etorkizuna manifestua, Washington Post eta New York Timesen argitaratzea lortu zuen.
• 2007. Jose Luis Isasi Montalban Gasteizko jaietan Zeledon izandako lehenengo pertsona hil zen, Gasteizen.

Irailaren 18a

• 1565. Urdanetak, Itzulbidaiaren bukaeran, Kaliforniako Santa Rosa uhartea bistaratu zuen.
• 1812. Nahita sortutako suak, Moskun, etxeen %90a eta 1.000 eliza erre zituen Napoleonen aurrean errenditu eta gero.
• 1905. Greta Garbo aktore suediarra jaio zen.
• 1915. Miarritzeko polborinak eztanda egin zuen. Gas itolarrien lehen laborategi frantsesa zegoen bertan.
• 1928. Autogiroak, La Ciervak asmatu eta pilotatuta, Mantxako kanala zeharkatu zuen lehen aldiz.
• 1931. Adolf Hitlerren hiloba eta, agian, amorantea zen Geli Raubal hil zen.
• 1931. Japoniak Mantxuria inbaditu zuen.
• 1952. Dee Dee Ramone (Douglas Colvin), estatubatuar musikaria eta The Ramones bandako kidea, jaio zen (h. 2002).
• 1957. Jorge Oteiza eskultoreak lehen saria jaso zuen Sao Paulon (Brasil).
• 1970. Jimi Hendrix gitarrista estatubatuarra hil zen (j. 1942).
• 2012. Santiago Carrillo, politikari espainiarra hil zen (j. 1915).

Irailaren 17a

• 1480. Errege-erregina katolikoen zedula baten arabera, Espainian Inkisizioa ezarri zen.
• 1580. Francisco de Quevedo idazle espainiarra jaio zen (h. 1645).
• 1748. Joakin Lizarraga idazle nafarra jai zen (h. 1835).
• 1939. Sobietar Batasunak Poloniaren ekialdeari eraso zion, Alemania naziaren aurrerakada ikusi ondoren.
• 1963. Pako Aristi idazle gipuzkoarra jaio zen.
• 1968. Espainian egindako lehen bihotz transplantea. Cristobal Martinez Bordiu, zirujauak egin zion Juan Rodriguezeri. 27 ordu geroago, gaixoa hil egin zen.
• 1978. Camp David-eko bake hitzarmena sinatu zuten Israelek eta Egiptok.
• 1991. Hego Korea, Ipar Korea, Estonia, Letonia, Marshall Uharteak eta Mikronesiako Estatu Federatuak NBEn sartu ziren.
• 1991. Linux kerneleko lehenengo bertsioa (0.01) interneten jarri zuten.
• 2001. New Yorkeko NYSE eta NASDAQ burtsek ateak ireki zituzten berriz Irailaren 11ko atentatuetan itxi eta gero.
• 2006. Espainiako gobernuak Garoñako zentral nuklearraren itxiera 2009. urtean egingo zela adierazi zuen.
• 2007. Europar Batasunak Microsofti jarritako demanda irabazi zuen, monopolio egiten zuelakoan.

Irailaren 16a

• 1224. Italian, Frantzisko Asiskoak Jesukristoren zauriak edo estigmak jaso dituela deklaratu zuen.
• 1498. Tomas de Torquemada, espainiar inkisidorea, hil zen (j. 1420).
• 1812.  Sute ikaragarri bat izan zen Moskun, Napoleonek Errusia inbaditu zuenean.
• 1856. David Livingston esploratzaileak Nyassa edo Malawi aintzira aurkitu zuen, Afrika australean.
• 1908. William Crapo Durantek General Motors auto konpainia sortu zen Flint herrian, Michiganen.
• 1956. David Copperfield ilusionista estatubatuarra jaio zen.
• 1973.  Pinocheten diktadurako agenteak Chile Estadioan (Txileko Santiago), Victor Jara torturatu eta asasinatu zuten.
• 1976. La Platan (Argentina) Lapitzen Gaua gertatu zen: diktaduraren agente batzuk hainbat ikasle bahitu, torturatu eta asasinatu zituzten.
• 1977. Marc Bolan, T. Rex talde britainiarraren abeslari eta liderra, hil zen (j. 1947).
• 1977. Maria Callas sopranoa hil zen (j. 1923).
• 1980. Jean Piaget, psikologo suizarra, hil zen (j. 1896).
• 1981. Robustiana Mujika Egaña, Tene, euskal idazlea, hil zen (j. 1888).
• 1987. Montrealeko Protokoloa sinatu zuten, ozono geruza suntsitzen duten sustantziei buruz.
• 1998. ETAk su-eten mugagabea iragarri zuen, hurrengo urteko abenduaren 3an bukatu zena.
• 2008. Espainiako Auzitegi Gorenak EAE-ANV alderdia legez kanpo utzi zuen.

Irailaren 15a

• 800. Castilla izena lehen aldiz idatzita.
• 1254. Marco Polo esploratzailea, jaio zen Venezian (h. 1324).
• 1584. El Escorial jauregia eraikitzen amaitu zuten, Filipe II.a Espainiakoak jasoarazia.
• 1890. Agatha Christie, misteriozko eleberrien idazle britainiarra, jaio zen (h. 1976).
• 1904. Humberto II.a, Italiako azken erregea jaio zen (1946an hilko zen).
• 1917. Mata Hari, fama handiko dantzari holandarra, Lehen Mundu Gerran, heriotza zigorrera kondenatu zuten espioia zelakoan.
• 1926. Joxe Miel Iztueta, “Lazkao Txiki“, bertsolari eta txiste-kontalaria jaio zen (h. 1993).
• 1935. Alemania naziak Nurembergeko legeak onartu zituen, judu alemaniarrei herritartasuna ebazteko eta bandera nazional esbastikaduna onartzeko.
• 1940. II. Mundu Gerran, Londresen gaineko bonbardaketa masiboak hasi ziren.
• 1972. Letizia Ortiz Rocasolano, Asturiaseko printzesa, jaio zen.
• 2004. Johnny Ramone, gitarra estatubatuarra (The Ramones), hil zen (j. 1948).
• 2008. Lehman Brothers inbertsio bankuaren kiebra azaleratu zen.
• 2008. Richard Wright, britainiar teklista eta Pink Floyd bandako kidea, hil zen (j. 1943).

Irailaren 14a

Sehaska egutegiko izendegia: Gurutz, Gurutze, Zernin, Arte eta Artea.

Santakrutz eguna Andoain, Galdakao eta Lezon, besteak beste.

• 779. Konstantino V.a, Bizantziar enperadorea, hil zen (j. 718).
• 891. Eztebe V.a, Aita santua, hil zen.
• 919. Áth Cliatheko gudua.
• 1146. Zengi, turkiar atabega, Zengid leinuaren sortzailea, hil zen (j. 1085).
• 1321. Dante Alighieri idazlea hil zen, Jainkotiar Komedia liburu ezaguna idatzi zuena (j. 1265).
• 1509. Lurrikara batean 13.000 lagun hil ziren Istanbulen.
• 1523. Adrian VI.a, Aita santua, hil zen (j. 1459).
• 1580. Francisco de Quevedo, espainiar idazle, diplomatiko eta politikaria, jaio zen (h. 1645).
• 1605. Brynjólfur Sveinsson, islandiar gotzain luteranoa, jaio zen (h. 1675).
• 1607. Kondeen ihesaldia: Irlanda gaelikoaren amaiera suposatu zuen gertakaria jazo zen.
• 1618. Peter Lely, alemaniar jatorriko margolaria, jaio zen (h. 1680).
• 1697. Juan Grande, gaztelar elizgizona, Iruñeko apezpiku izandakoa, hil zen (j. 1627).
• 1712. Giovanni Domenico Cassini, italiar astronomo eta ingeniaria, hil zen (j. 1625).
• 1715. Dom Pérignon, frantziar beneditar fraidea, hil zen.
• 1767. Jose Iturriaga, gipuzkoar gudari, itsasgizon, administratzaile eta politikoa, Venezuelan hil zen(j. 1699).
• 1769. Alexander von Humboldt, alemaniar naturalista, geografoa eta esploratzailea, jaio zen (h. 1859).
• 1791. Franz Bopp, hizkuntzalari alemana, gramatika konparatuaren sortzaileetako bat, jaio zen (h. 1867).
• 1804. John Gould, ingeles ornitologo eta marrazkilaria, jaio zen (h. 1881).
• 1814. Maurice Harriet, lapurtar euskaltzalea eta hiztegigilea, jaio zen (h. 1904).
• 1817. Theodor Storm, alemaniar idazlea, jaio zen (h. 1888).
• 1833. Victor Bernard Derrecagaix, euskaldun jatorriko frantziar militarra, jaio zen (h. 1920).
• 1846. Carl Almenrader, alemaniar irakasle, musika tresna diseinatzaile eta konpositorea, hil zen (j. 1786).
• 1846. Joaquín Costa, espainiar idazle, politikari, legegizon, ekonomialari eta historialaria, jaio zen (h. 1911).
• 1849. Ivan Petrovich Pavlov, errusiar fisiologoa eta 1904an Medikuntzako Nobel saria erdietsi zuena, jaio zen (h. 1936).
• 1852. Arthur Wellesley, Wellingtongo lehen dukea, irlandar estadista eta militarra, hil zen (j. 1769).
• 1865. Jose Elizondo, euskal idazle eta antzerkigilea, jaio zen (h. 1943).
• 1867. Charles Dana Gibson, estatubatuar marrazkilaria, jaio zen (h. 1944).
• 1867. Karl Marxen «Kapitala» liburuaren lehenengo liburukia kaleratu zen.
• 1879. Margaret Sanger, estatubatuar erizaina, kontrazepzioaren onarpenaren aldeko ekintzailea, jaio zen (h. 1966).
• 1880. Archie Hahn, Milwaukeeko meteoritoa, estatubatuar atleta, jaio zen (h. 1955).
• 1882. Georges Leclanché, frantziar kimikaria, hil zen (j. 1839).
• 1883. Alexander Meissner, austriar fisikari eta ingeniaria, jaio zen (h. 1958).
• 1889. Hendrik van Gent, herbeheretar astronomoa, jaio zen (h. 1947).
• 1889. Maria Capovilla, munduko pertsona zaharrenetakoa, jaio zen (h. 2006).
• 1891. Ivan Vinogradov, errusiar matematikaria, jaio zen (h. 1983).
• 1901. William McKinley, Ameriketako Estatu Batuetako 25. Presidentea, hil zen (j.1843).
• 1901. Andrei Andreievitx Vlasov, sobietar jenerala, jaio zen (h. 1946).
• 1904. Aviron Bayonnais errugbi taldea sortu zuten Baionan.
• 1905. Eduardo Blanco Amor, galiziar idazlea, jaio zen (h. 1979).
• 1908. Jean-Baptiste Intzegarai, euskal txirrindularia, jaio zen (h. 2004).
• 1910. Gaston Defferre, frantziar legegizon eta politikaria, jaio zen (h. 1986).
• 1910. Jack Hawkins, britaniar aktorea, jaio zen (h. 1973).
• 1913. Karl Marxen Kapitala liburuaren lehenengo liburukia kaleratu zen.
• 1916. Luis Corvalán, txiletar politikaria, jaio zen (h. 2010).
• 1916. José Echegaray, espainiar ingeniari, matematikari, antzerkigile eta idazlea, hil zen (j. 1832).
• 1916. Josiah Royce, estatubatuar filosofoa, hil zen (j. 1855).
• 1916. Pierre Duhem, frantziar fisikaria eta filosofoa, hil zen (j. 1861).
• 1917. Errusia ofizialki errepublika bihurtu zen, Errusiar Inperioa desegin eta gero.
• 1918. Cachao, kubatar musikari eta musikagilea, jaio zen (h. 2008).
• 1920. Mario Benedetti, uruguaitar idazlea, jaio zen (h. 2009).
• 1920. Alberto Calderón, argentinar matematikari eta ingeniaria, jaio zen (h. 1998).
• 1920. Lawrence Klein, estatubatuar ekonomista, 1980ko Ekonomiako Nobel Saria, jaio zen (h. 2013).
• 1922. Iñaki Begiristain, euskal idazlea, jaio zen (h. 1984).
• 1923. Miguel Primo de Rivera Espainiako diktadore bilakatu zen.
• 1924. Manabu Mabe, japoniar-brasildar margolaria, jaio zen (h. 1997).
• 1926. Michel Butor, frantziar idazlea, Nouveau Roman taldeko egilerik ezagunenetarikoa, jaio zen (h. 2016).
• 1927. Isadora Duncan, estatubatuar dantzaria, hil zen (j. 1878).
• 1928. Humberto Maturana, txiletar biologoa, autopoiesi kontzeptua sortu eta garatzeagatik ezaguna, jaio zen.
• 1929. Larry Collins, estatubatuar idazle eta kazetaria, jaio zen (h. 2005).
• 1932. Sonsoles Álvarez de Toledo, arabar aristokrata, jaio zen.
• 1934. Kate Millett, estatubatuar idazle feminista erradikal eta ekintzailea, zinemagilea, eskultorea, hezitzailea eta filosofoa, jaio zen (h. 2017).
• 1935. Antxon Ezeiza, euskal zinema zuzendari, ekoizle eta gidoigilea, jaio zen (h. 2011).
• 1936. Ferid Murad, estatubatuar sendagilea, 1998ko Medikuntzako Nobel Saria, jaio zen.
• 1936. Ossip Gabrilovitx, errusian jaiotako pianista eta orkestra-zuzendaria, hil zen (j. 1878).
• 1937. Renzo Piano, italiar arkitektoa, jaio zen.
• 1937. Tomáš Masaryk, txekoslovakiar politikaria eta presidentea, hil zen (j. 1850).
• 1939. Juan Kruz Unzurrunzaga, euskal kulturgilea, jaio zen (h. 2009).
• 1941. Emilio Gebara, arabar politikaria, Arabako Ahaldun Nagusi ohia, jaio zen.
• 1947. Sam Neill, zeelandaberriar aktorea, jaio zen.
• 1951. Joe McDonnell, Behin-Behineko IRAko kidea, jaio zen (h. 1981).
• 1952. Matías Prats Luque, espainiar kazetaria, irratian eta telebistan aritutakoa, jaio zen.
• 1955. Pier Vittorio Tondelli, italiar idazlea, laurogeiko hamarraldiko idazle aipagarrienetako bat, jaio zen (h. 1991).
• 1960. Bernardo Maria Garro, Otxolua, mundakar itzultzailea eta euskal idazlea, hil zen (j. 1891).
• 1963. Jon Iñaki Lasa, bizkaitar idazlea, jaio zen.
• 1965. Dmitri Medvedev, Errusiako presidentea, jaio zen.
• 1968. Ara Malikian, armeniar etniako libanoar-espainiar biolin-jotzailea, jaio zen.
• 1969. Jon Kurutz Ibargutxi, euskal idazlea, hil zen (j. 1883).
• 1970. Rudolf Carnap, alemaniar filosofoa, Vienako Zirkuluaren burutzat hartua, hil zen (j. 1891).
• 1974. Natalie van Gogh, herbehereetar txirrindularia, jaio zen.
• 1976. Arturo Igoroin, Sivori, arabar futbolaria, jaio zen.
• 1977. Eneko Atxa, bizkaitar sukaldaria, jaio zen.
• 1977. Shogo Kamo, japoniar futbolaria, hil zen (j. 1915).
• 1979. Ricardo Urgoiti, bizkaitar enpresaria, hil zen (j. 1900).
• 1979. Peio Jorajuria, Otalazt, lapurtar idazlea, jaio zen.
• 1980. José María Gil-Robles, espainiar abokatu eta politikaria, hil zen (j. 1898).
• 1982. Grace Kelly, estatubatuar aktorea, dantzaria eta abeslaria, Monakoko printzesa, hil zen (j. 1929).
• 1983. Amy Winehouse, britainiar abeslari eta konpositorea, jaio zen (h. 2011).
• 1983. William Boone, estatubatuar matematikaria, hil zen (j. 1920).
• 1984. Janet Gaynor, estatubatuar aktore eta margolaria, hil zen (j. 1906).
• 1986. Michelle Jenner, kataluniar aktorea, jaio zen.
• 1989. Oier Olazabal, gipuzkoar futbolaria, jaio zen.
• 2003. Estonia Europar Batasunean sartzeko erreferendumak aurrera egiten du.
• 2003. Xabier Gorostiaga, bilbotar jesuita, irakaslea eta garapenari lotutako gaietan aditua, hil zen (j. 1935).
• 2005. Robert Wise, estatubatuar zinema zuzendari, ekoizle eta editorea, hil zen (j. 1914).
• 2007. Jacques Martin, telebista aurkezle frantziarra, Biarritzen, hil zen (j. 1933).
• 2008. Tim Boal lapurtarrak irabazi zuen Rip Curl Pro Zarautz Surf Txapelketa.
• 2009. Patrick Swayze, estatubatuar aktore, dantzari, abeslari, musikagile eta telebistako ekoizlea, hil zen (j. 1952).
• 2014. Angus Lennie, eskoziar aktorea, hil zen (j. 1930).

Irailaren 13a

• K. a. 490. Maratongo gudua.
• 64. Julia Flavia erromatar noblea jaio zen (h. 91).
• 786. Al-Mamun kalifa jaio zen (h. 833).
• 1256. Alfontso X.ak herri izena eman zion Tolosari.
• 1475. Cesare Borgia, Italiako kapitain generala eta kardenala jaio zen (h. 1507).
• 1503. Italian, Michelangelok bere David lanari eman zion hasiera.
• 1598. Filipe II.a Espainiakoa (1556tik 1598ra), hil zen (j. 1527).
• 1688. María Luisa Gabriela Saboyakoa espainiar erregina jaio zen (h. 1714).
• 1788. New York AEBetako hiriburu bihurtu zen.
• 1819. Clara Wieck Schumann alemaniar konpositore eta pianojolea jaio zen (h. 1896).
• 1876. Sherwood Anderson estatubatuar idazlea jaio zen (h. 1941).
• 1881. Matila Ghyka, diplomatiko, matematikari, historiadore, idazle eta noble errumaniarra, jaio zen (h. 1965).
• 1892. Victoria Luisa Prusiakoa noble alemaniarra jaio zen (h. 1980).
• 1903. Claudette Colbert aktorea jaio zen (h. 1996).
• 1908. Mae Questel aktore estatubatuarra jaio zen (h. 1998).
• 1923. Primo de Riverak estatu kolpe bat eman zuen Espainian, diktadura ezarriz.
• 1936. Espainiako Gerra Zibilean, tropa faxistek Donostia eskuratu zuten.
• 1944. Jacqueline Bisset britainiar aktorea jaio zen.
• 1960. Kevin Carter Hegoafrikako argazkilaria jaio zen (h. 1994).
• 1961. Joan Karlos Borboikoa eta Greziako Sofiaren arteko ezkontzaren konpromiso ofiziala anuntziatu zuten.
• 1961. Dave Mustaine, Megadeth bandako estatubatuar gitarra eta abeslaria, jaio zen.
• 1967. Tim Owens estatubatura abeslaria eta Judas Priest bandako kidea jaio zen.
• 1968. Santi Millán aktorea jaio zen.
• 1971. Stella McCartney britainiar moda diseinatzailea jaio zen.
• 1974. ETAk jarritako bonba batek, hamabi pertsona erail zituen Madrilgo Rolando izeneko taberna batean.
• 1975. Rijksmuseum (Amsterdam), ero batek Rembrandten Gaueko erronda koadroa kutxiloz ebaki zuen.
• 1985. Japonian, Super Mario Bros atera zuten.
• 1987. Aníbal Gordon argentinar kriminala hil zen.
• 1993. Washington DC-en Gaza eta Jericoren autonomiarako printzipioen Deklarazioa. Isaac Rabin eta Yasser Arafatek eskua eman zioten elkarri.
• 2007. FIAk Vodafone McLaren Mercedes eskuderia zigortu zuen ekoizleen txapelketan puntuak kenduz eta 100 milioi dolarreko isuna jarriz, Ferrari zelatatu zuelako. Fernando Alonso eta Lewis Hamilton, piloto ofizialak, aske geratu ziren.

Irailaren 12a

Sehaska egutegiko izendegia: Iratze, Ira, Iratz, Iratxe, Gentzane eta Gentza.

• 1185. Androniko I.a Komneno, Bizantziar Inperioko enperadorea, hil zen (j. c. 1118).
• 1362. Inozentzio VI.a, Aita santua, hil zen.
• 1494. Frantzisko I.a Frantziakoa, Frantziako erregea, jaio zen (h. 1547).
• 1502. Kristobal Kolon oraingo Nikaraguaren kostara iritsi zen.
• 1504. Kristobal Kolon Espainiarantz abiatu zen bere Ameriketako 4. bidaia bukatu ondoren.
• 1594. Ipar Euskal Herrian zenbait herritar sorginak salatzen hasi ziren.
• 1612. Vasili IV.a Errusiakoa, Errusiako tsarra, hil zen (j. 1552).
• 1622. Tomas Zumarraga, Japoniara misiolari joan zen arabar domingotarra, Nagasakin, hil zen (j. 1577).
• 1683. Alfontso VI.a Portugalgoa, Portugalgo erregea, hil zen (j. 1643).
• 1700. Pedro Bardezi, bizkaitar frantziskotar misiolaria, Txileko Santiagon, hil zen (j. 1641).
• 1712. Jan van der Heyden, nederlandar pintorea eta grabatzailea, hil zen (j. 1637).
• 1739. Reinhard Keiser, alemaniar musikagilea eta opera-idazlea, hil zen (j. 1674).
• 1740. Johann Heinrich Jung-Stilling, alemaniar idazlea, jaio zen (h. 1817).
• 1764. Jean-Philippe Rameau, frantziar musikagile, organista, klabe-jotzaile eta musikaren teorialaria, hil zen (j. 1683).
• 1789. Jean-Paul Maratek L’ami du peuple liburuaren lehen alea argitaratu zuen.
• 1800. Pierre Charles Fournier de Saint-Amant, frantziar xakelaria, jaio zen (h. 1872).
• 1803. Aogust Brizeug, bretainierazko poeta, jaio zen (h. 1858).
• 1813. Joaquina Lopez de Madariaga, arabar poeta eta antzerkigilea, jaio zen (h. 1876).
• 1827. Robert Robert, kataluniar idazlea, jaio zen (h. 1873).
• 1838. Arthur Auwers, alemaniar astronomoa, jaio zen (h. 1915).
• 1860. Fernando Norzagarai, euskal militar eta politikaria, hil zen (j. 1808).
• 1874. François Pierre Guillaume Guizot, frantziar politikari eta historialaria, hil zen (j. 1787).
• 1884. Fernando Espinosa de los Monteros, gipuzkoar politikari eta diplomazialaria, jaio zen (h. 1937).
• 1885. Heinrich Hoffmann, alemaniar argazkilaria, Adolf Hitlerren argazkilari pertsonala, jaio zen (h. 1957).
• 1888. Leoncio Urabaien, nafar idazlea eta irakaslea, jaio zen (h. 1968).
• 1888. Maurice Chevalier, frantziar aktore eta abeslaria, jaio zen (h. 1972).
• 1889. Numa Denis Fustel de Coulanges, frantziar historialaria, hil zen (j. 1830).
• 1894. Friedrich Ebert junior, alemaniar politikaria, jaio zen (h. 1979).
• 1896. Marguerite Laugier, frantziar astronomoa, jaio zen (h. 1976).
• 1897. Irène Joliot-Curie, frantziar fisikari eta kimikaria, 1935eko Kimikako Nobel Saria, jaio zen (h. 1956).
• 1898. Ben Shahn, errusiar-estatubatuar margolaria, jaio zen (h. 1969).
• 1900. Haskell Curry, estatubatuar matematikaria, jaio zen (h. 1982).
• 1901. Ramón Serrano Súñer, espainiar politikari frankista, jaio zen (h. 2003).
• 1901. Tomas Garbizu, gipuzkoar organojole, txistulari eta musika-konpositorea, jaio zen (h. 1989).
• 1902. Juscelino Kubitschek de Oliveira, Brasilgo presidentea, jaio zen (h. 1976).
• 1904. Euros Bowen, galestar poeta, jaio zen (h. 1988).
• 1907. Louis MacNeice, irlandar idazlea, jaio zen (h. 1963).
• 1907. Ilia Txavtxavadze, georgiar idazlea eta politikaria, hil zen (j. 1837).
• 1912. Pierre Apestegi, euskal zinema zuzendari, gidoigile eta idazlea, jaio zen (h. 1972).
• 1913. Jesse Owens, estatubatuar atleta, Hitlerren garaiko Olinpiar Jokoetan 4 urrezko domina irabaztearren ospetsua, jaio zen (h. 1980).
• 1914. Desmond Llewelyn, galestar aktorea, jaio zen (h. 1999).
• 1916. Jesús Romeo, nafar politikari eta enpresaria, jaio zen (h. 2001).
• 1917. Juanito Lope, gipuzkoar eskultorea eta marrazkilaria, jaio zen (h. 1981).
• 1919. Leonid Andreiev, errusiar idazlea, hil zen (j. 1871).
• 1921. Stanisław Lem, zientzia fikzioko poloniar idazlea, jaio zen (h. 2006).
• 1922. Fermin Ezkurra, Osasunako presidentea 23 urtez, jaio zen (h. 2018).
• 1923. Julián Agirrezabal, bizkaitar txirrindularia, jaio zen (h. 2017).
• 1923. Jules Violle, frantziar fisikaria eta asmatzailea, hil zen (j. 1841).
• 1924. Jeanne Monteil, lapurtar olerkaria, jaio zen (h. 1999).
• 1924. Jan Piarre Soudre, Ixtilarte-Larreko, lapurtar bertsolaria, jaio zen (h. 2013).
• 1924. Amílcar Cabral, Ginea Bissauko politikaria, Afrikak XX. mendean eman duen iraultzaile nagusietakoa, jaio zen (h. 1973).
• 1924. Jose Migel Iturriotz, gipuzkoar pilotari eta Beasaingo alkatea, hil zen (j. 1869).
• 1926. Germán Sánchez Ruipérez, espainiar enpresaburua eta mezenasa, jaio zen (h. 2012).
• 1929. Rainis, letonierazko olerkaria, hil zen (j. 1865).
• 1931. Ian Holm, ingeles aktorea, jaio zen.
• 1931. Roger Planchon, frantziar antzerki-zuzendaria eta antzerkigilea, jaio zen (h. 2009).
• 1932. Modesto Carriegas, bizkaitar politikaria, jaio zen (h. 1979).
• 1934. Jekaterina Brexko-Brexkovskaia, errusiar militante eserista, iraultzaren amona deitua, hil zen (j. 1844).
• 1935. Rafael Anson, madrildar enpresaburua, RTVEko zuzendari nagusia, jaio zen.
• 1936. Guillermo Gómez Rivera, filipinar idazle eta hizkuntzalaria, jaio zen.
• 1936. Ignacio Astigarraga, bizkaitar txirrindulari ohia, jaio zen.
• 1936. Gonzalo Acosta, galiziar politikaria, fusilatua, hil zen (j. 1889).
• 1937. Joxe Mendiaga, euskal idazlea, Montevideon, hil zen (j. 1845).
• 1938. Hitlerrek Sudeteak erreklamatu zituen.
• 1938. Tatiana Troyanos, estatubatuar mezzo-sopranoa, jaio zen (h. 1993).
• 1939. Nobuyuki Oishi, japoniar futbolaria, jaio zen.
• 1939. Fiodor Raskolnikov, errusiar militante boltxebikea, hil zen (j. 1892).
• 1940. José Antonio Gaiarre, nafar nekazari eta politikaria, jaio zen.
• 1942. Tomás Marco Aragón, espainiar musikagilea, jaio zen.
• 1943. Juan de Dios Doval Mateo, Donostiako Zuzenbide Fakultateko irakaslea eta politikaria, jaio zen (h. 1980).
• 1943. Michael Ondaatje, kanadar eleberrigile eta poeta, jaio zen.
• 1943. SSetako komando batek, Otto Skorzeny kapitainaren agindupean, Mussolini Gran Sassoko presondegitik askatu zuen.
• 1943. Patxi Ezkiaga, gipuzkoar idazlea eta La Salleko anaia, jaio zen (h. 2018).
• 1943. Maite Gonzalez, gipuzkoar idazle eta itzultzailea, jaio zen.
• 1944. Yoshio Kikugawa, japoniar futbolaria, jaio zen.
• 1944. Leonard Peltier, amerindiar ekintzailea, preso politikoa eta Amerikar Indiar Mugimeduko kidea, jaio zen.
• 1944. Barry White, estatubatuar abeslaria, jaio zen (h. 2003).
• 1945. Richard Thaler, estatubatuar ekonomialaria, 2017ko Ekonomiako Nobel Saria, jaio zen.
• 1946. Mussoliniren gorpua, 4 hilabete azkarrago lapurtua izan zena, Pavian (Italian) aurkitu zuten.
• 1949. Bonnen Alemaniako Errepublika Federala edo Mendebaldeko Alemaniako aldarrikatu zuten. 1990 arte iraungo zuen.
• 1950. Anje Duhalde, lapurtar musikaria, jaio zen.
• 1950. Alberto Bustamante Belaúnde, Peruko lehen ministroa, jaio zen (h. 2008).
• 1950. René de Saint-Périer, frantziar arkeologoa, Goi Paleolitoan aditua, hil zen (j. 1877).
• 1951. Bertie Ahern, Irlandako Taoiseacha, jaio zen.
• 1953. AEBetan John Fitzgerald Kennedy Jacqueline Lee Bouvierrekin ezkondu zen.
• 1953. Nikita Krushchov SESBetako Alderdi Komunistaren Idazkari Orokor izendatu zuten.
• 1954. Robert Gober, estatubatuar eskultorea, jaio zen.
• 1955. Javier Ibarra Murillo, nafar historialaria, hil zen (j. 1876).
• 1956. Hans Carossa, alemaniar poeta eta eleberrigilea, hil zen (j. 1878).
• 1957. Hans Zimmer, alemaniar musika konposatzaile eta ekoizlea, nagusiki zinemarako soinu bandak konposatzen dituena, jaio zen.
• 1958. AEBetan, Clair Kilby, Texas Instruments-eko injineruak, lehenengo chip-a aurkeztu zuen.
• 1958. Koldo Royo, gipuzkoar sukaldaria, jaio zen.
• 1959. AEBetan Bonanza bota zuten lehen aldiz.
• 1959. Hisashi Kaneko, japoniar futbolari ohia, jaio zen.
• 1959. Ni jaio nintzen.
• 1961. Mylène Farmer, frantziar abeslaria, jaio zen.
• 1964. Patxi Telletxea, Nafarroa Baiko politikaria, jaio zen.
• 1964. Olatz Beobide, gipuzkoar aktore eta zuzendaria, jaio zen.
• 1965. Andoni Aiartza, bizkaitar futbolari ohi eta kirol-kazetaria, jaio zen.
• 1966. Anousheh Ansari, iraniar-estatubatuar ingeniaria, lehenengo emakume espazio-turista, jaio zen.
• 1966. Dorit Chrysler, austriar theremin jotzaile, musikagile, ekoizle eta abeslaria, jaio zen.
• 1973. Paul Walker, estatubatuar aktorea, jaio zen (h. 2013).
• 1974. Oleg Pashinin, uzbekistandar futbolari ohi eta entrenatzailea, jaio zen.
• 1974. Cristina Torrens, nafar tenislari ohia, jaio zen.
• 1976. Maciej Żurawski, poloniar futbolari ohia, jaio zen.
• 1977. Mohamed El Yaagoubi, marokoar futbolaria, jaio zen.
• 1977. Pia Tjelta, norvegiar aktorea, jaio zen.
• 1977. Sebastian Gonzalez, lapurtar pilotari ohia, jaio zen.
• 1977. Steve Biko, apartheidaren aurkako hegoafrikar ekintzailea, poliziak egindako torturen ondorioz, hil zen (j. 1946).
• 1981. Eugenio Montale, italiar olerkaria, 1975eko Literaturako Nobel Saria, hil zen (j. 1896).
• 1981. Jennifer Hudson, estatubatuar aktore eta abeslaria, jaio zen.
• 1982. Zoran Planinić, kroaziar saskibaloi jokalari ohia, jaio zen.
• 1982. Federico Moreno Torroba, espainiar musikagilea, hil zen (j. 1891).
• 1983. Sergio Parisse, italiar errugbi jokalaria, jaio zen.
• 1984. Odon Apraiz, gasteiztar hizkuntzalaria eta Euskaltzaindiaren sortzailea, hil zen (j. 1896).
• 1984. Lola Anglada, kataluniar haur-literaturako idazle, komikilari eta ilustratzailea, hil zen (j. 1892).
• 1985. Hiroki Mizumoto, japoniar futbolaria, jaio zen.
• 1986. Yuto Nagatomo, japoniar futbolaria, jaio zen.
• 1986. Emmy Rossum, estatubatuar aktorea, jaio zen.
• 1986. Ernst Haas, austriar argazkilaria, hil zen (j. 1921).
• 1986. Jacques Henri Lartigue, frantziar argazkilaria, hil zen (j. 1894).
• 1992. Anthony Perkins, estatubatuar aktorea, hil zen (j. 1932).
• 1992. Abimael Guzman atxilotu zuten Liman, Sendero Luminoso gerrilla maoistako burua.
• 1993. Raymond Burr, estatubatuar aktorea, hil zen (j. 1917).
• 1994. RM, hegokorear raperoa, dantzaria, konpositorea, ekoizlea eta modeloa, jaio zen.
• 1995. Jeremy Brett, ingeles aktorea, hil zen (j. 1933).
• 1996. Ernesto Geisel, Brasilgo presidentea, hil zen (j. 1907).
• 1996. Gorka Gurutzeta, gipuzkoar futbolaria, jaio zen.
• 1998. Hainbat euskal alderdi politiko abertzale (EAJ, EA eta HB),  Ezker Batuak eta Euskadiko 19 erakunde sozial eta sindikatuk Lizarrako Akordioa sinatu zuten.
• 2003. Johnny Cash, estatubatuar country, gospel, rock and roll eta rockabilly egile abeslari eta gitarrista, historiako handienetakoa, hil zen (j. 1932).
• 2006. Benedikto XVI.a aita santuak Islamari buruz egindako hitzaldi batek haserrea eta indarkeria sorrarazi zuten herrialde musulmanetan.
• 2006. Dionisio Txoperena, Dio, AEBetara emigratutako euskaldun artzaina, AT&T konpainiaren iragarki-kanpaina batean parte hartzeagatik ospetsua, Kalifornian, hil zen (j. 1954).
• 2007. Plazida Insausti, 110 urte eta 342 egun bizi izandako beasaindarra, hil zen (j. 1896).
• 2007. Juan Moral Espainiako Auzitegi Nazionaleko fiskalak 10 eta 15 urte bitarteko kartzela zigorrak eskatu ditu Udalbiltzako arduradunen aurka.
• 2008. Euskarazko Wikipedia Sexu artikuluarekin 30.000. artikulura ailegatu zen.
• 2008. David Foster Wallace, estatubatuar idazle eta irakaslea, hil zen (j. 1962).
• 2009. Norman Ernest Borlaug, estatubatuar agronomoa, iraultza berdearen bultzatzaile nagusia eta 1970eko Bakearen Nobel Saria, hil zen (j. 1914).
• 2010. Claude Chabrol, frantziar zinema zuzendaria, hil zen (j. 1930).
• 2011. Frantziako Marcoule eremu nuklearrean leherketa bat egon zen, zabor erradiaktiboen biltegian egondako sute baten ondorioz. Pertsona bat hil zen eta lau zauritu egon ziren.
• 2012. Jesús Felipe Armendaritz, bizkaitar politikari eta sindikalista, Bartzelonan, hil zen (j. 1945).
• 2013. Carlos Blanco Aginaga, gipuzkoar irakaslea, idazlea eta frankismoak erbesteratutako intelektual ezkertiarra, Kalifornian, hil zen (j. 1926).
• 2014. Ian Paisley, Ipar Irlandako erreberendoa eta politikari unionista, DUP alderdiko burua, hil zen (j. 1926).
• 2018. Rachid Taha, Frantzian bizi izandako aljeriar abeslaria eta ekintzailea, hil zen (j. 1958).
• 2021. Abimael Guzman, atxilotuta zegoen Sendero Luminoso gerrilla maoistako burua, hil zen (j. 1934).

Irailaren 11

 

Kataluniaren Eguna: Diada.

• 1297. William Wallaceen agindupean, eskoziarrek ingelesak garaitu zituzten Stirling zubiko guduan.
• 1609. Valentzian kristaututako musulmanen expultsioa dekretatu zen. Ondoren Espainia guztiko musulmanak bidaliko zituzten.
• 1792. Ingalaterran, sei gizonezko bitxien depositura dedikatzen zen etxe batera sartu ziren eta Hope Diamantea eta koroa ingelesaren beste bitxi batzuk lapurtu zituzten.
• 1802. Frantziak Italiako Piamonte bereganatu zuen.
• 1847. Pittsburgh-eko (Pensilvania) taberna batean, Stephen Fosterren Oh! Susanna abestia interpretatu zuten lehen aldiz.
• 1853. Telegrafo elektrikoa erabili zuten lehen aldiz.
• 1857. Mountain Meadows-eko sarraskia gertatu zen. AEB-etako oraingo Utah estatuan, bertako miliziak 120 pertsona erail zituen, 40 bat familia zihoazen mendebalderantz eta bertakoekin egin zuten topo sarraski handi hori gertatu zenean.
• 1906. Mohandas Karamchand Gandhik Bortizkariarik Gabeko Mugimendua hasi zuen.
• 1916. Quebec-eko zubia erori zen bigarren aldiz eta 11 pertsona hil ziren. Lehen aldiz abuztuaren 29an erori zen eta 75 pertsona hil ziren hartan.
• 1917. Ferdinand Marcos, diktadore filipinarra, jaio zen (h. 1989).
• 1926. Erroman (Italia)  Benito Mussoliniren aurkako atentatu bat izan zen eta inguruan pasatzen ziren 8 pertsona hil ziren.
• 1929. Autogiro batek (helikopteroaren aurrekaria) Mantxako Kanala zeharkatu zuen lehen aldiz.
• 1930. Italian Stromboli sumendiak eztanda egin zuen.
• 1941. Franklin Delano Roosevelt, estatubatuar presidenteak, Atlatiar Ozeanoan aurkitzen zuten edozein ontzi alemaniarri disparatzeko agindua eman zion armadari.
• 1941. AEBetan Pentagonoa eraikitzen hasi ziren.
• 1943. Minsk eta Lidan, naziek juduen ghetto suntsitzen hasi ziren.
• 1951. Florence Chadwick igeri zeharkatu zuen Mantxako Kanala, Ingalaterratik Frantziaraino; lehen emakumea izan zen joan etorria egiten.
• 1962. The Beatles taldeak lehen singlea bukatu zuten: Love Me Do.
• 1971. Nikita Khrustxov SESBeko militar, polikari eta buruzagia, hil zen (j. 1894).
• 1973. Txile: Augusto Pinochetek zuzendutako armadak herrialdearen kontrola hartu zuen eta Salvador Allendek bere buruaz beste egin zuen La Moneda jauregian.
• 1973. Txilen, Victor Jara abeslaria “Por la vida, contra el fascismo” erakusketara zihoan Salvador Allende presidente sozialista berriarekin, baina erakusketa ezin izan zen egin, estatu kolpea gertatu baitzen. Allende azken diskurtsoa ematen ari zen bitartean, Jara unibertsitatean ibili zen protesta kantak abestuz. Armadak Jara eta beste pertsona asko atxilotu zituen.
• 1987. Van Goghen Eguzkiloreak koadroa enkantean jarri zen eta prezioak garai hartako errekorra lortu zuen.
• 2001. AEBen New Yorkeko World Trade Center eta Washingtongo Pentagonoa eraikinek, hegazkin bidezko atentatuak jasan zituzten inoiz inork AEBetako lurraldean jo duen erasorik larriena sorraraziz. Bi hegazkinek New Yorkeko Dorre Bikiak jo zituzten eta 3.000 hildako eragin. Lau hezgazkin komertzial izan ziren: bi World Trade Centerren aurka, beste bat Washingtonen, Pentagonoaren aurka eta, azkena, Somerseten, Pentsilvanian. Ia 3.000 pertsona hil ziren eta Al Kaeda (Osama bin Ladenen aginduetara) taldeari egotzi zitzaion ardura. New Yorkeko atentatuek anabasa eta jaitsiera handiak eragin zituzten mundu guztiko burtsetan.
• 2006. 736 etorkin ailegatu ziren Kanariar Uharteetara Mauritaniatik itsasoz etorriak.
• 2008. Ekainberri, Ekaingo leizearen erreplika zabaldu zuten.

Irailaren 10a

• 1586. Vatikanon Egiptotik ekarritako obeliskoa kokatu zuten San Petri plazaren erdian.
• 1823. Simon Bolivar izendatu zuten Peruko presidente.
• 1831. Espainian Burtsaren Sorrerarako Legea egin zuten Madrilen.
• 1846. Elias Howe estatubatuarrak josteko makina patentatu zuen.
• 1898. Anarkista italiar batek Elizabeth Wittelsbach, Sissi, Austria-Hungariako enperatriza asasinatu zuen Ginebran. Luigi Luchenik estilete bat sartu zion bihotzan.
• 1909. Louisiana eta Mississippin egondako urakai indartsu batek 350 hildako inguru eragin zituen.
• 1919. Saint-Germain-en-Layeko Itunek Austro-Hungariar Inperioaren zatiketa ofizializatu zuten.
• 1938. Karl Lagerfeld, Alemaniako moda diseinatzailea, jaio zen.
• 1939. Kanadak gerra deklaratu zion Alemaniari, aliatuen multzoan Frantzia, Erresuma Batua, Zeelanda Berria eta Australiarekin batera jarriz.
• 1943. Bigarren Mundu Gerran Alemaniak Erromaren okupazioa hasi zuen.
• 1945. Vidkun Quislingek heriotza zigorra jaso zuen erregimen naziarekin kolaboratzeagatik.
• 1961. Italian 16 ikusle eta Wolfgang von Trips pilotua hil ziren istripuz Monzako zirkuitoan.
• 1967. Gibraltarrek botoa ematen du Erresuma Batuaren eta ez Espainiaren kide izatearen alde.
• 1977. Hamida Djandoubi hiltzailea gillotinatu zuten Frantzian, horrela exekutatutako azkena, heriotza zigorra 1981an ezeztu baitzen.
• 1979. Mustis (Øyvind Mustaparta), norvegiar teklista eta Dimmu Borgir taldeko kidea, jaio zen.
• 1981. Picassoren Gernika margolana New Yorkeko MoMAtik Madrila eraman zuten, beste 23 irudirekin batera.
• 1983. TV3, Kataluniako Telebista, jaio zen.
• 1986. ETAk Dolores Gonzalez Katarain Yoyes hil zuen Ordizian, ETAko buru izandakoa (j. 1954).
• 1987. Joan Paulo II.a Aita Santua Miamira iritsi zen, AEBetako lehen bisita egunean.
• 2002. Suitzan NBEn sartu zen.
• 2003. Anna Lindh, Suediako ministroa, labanaz zauritu zuten Stockholmko NK almazenetan eta, hurrengo egunean, hil egin zen.
• 2006. Michael Schumacher, 6 alditan Formula 1eko txapelduna, erretiratu zen.
• 2008. Genevan (Suitza), LHC del CERN partikula-azeleratzailea hasi zen funtzionatzen, 50 minutuko tartean 1.000 milioi protoi azeleratu zituelarik.

Irailaren 9a

Sehaska egutegiko izendegia: Arantza, Arantzazu, Arantxa eta Olarizu.

• Euskal Jai Eguna: Zarautz, aldiz, Ordizian Iraileko lehen aste osoko ASTEAZKENEAN ospatu ohi dira.
• Arantzazuko Andre Mariaren jaieguna.
• 384. Honorio erromatar enperadorea jaio zen (h. 423).
• 1087. Gilen I.a Konkistatzailea, Normandiako dukea eta Ingalaterrako erregea hil zen.
• 1466. Ashikaga Yoshitane, Ashikaga shogunerriko hamargarren shoguna, jaio zen (h. 1523).
• 1513. Jakobo IV.a Eskoziakoa, Eskoziako erregea hil zen (j. 1473).
• 1541. Pedro Alvarado konkistatzailearen alarguna izendatu zuten Guatemalako gobernadore. Hurrengo egunean hilko zen, errezatzen ari zen kapera eraitsi zenean.
• 1543. Maria Stuart eskoziarren erregina egin zuten 9 hilabete zituenean, Stirlingen.
• 1569. Pieter Bruegel Zaharra, flandriar margolaria  hil zen (j. 1525).
• 1585. Richelieu kardinala frantziar elizgizona eta ministroburua jaio zen (h. 1642).
• 1693. Ihara Saikaku, japoniar idazlea hil zen (j. 1641).
• 1737. Luigi Galvani italiar sendagile eta fisikaria jaio zen (h. 1798).
• 1789. William Cranch Bond estatubatuar astronomoa jaio zen (h. 1859).
• 1802. Karl August Friedrich Mahn alemaniar erromanista eta euskalaria jaio zen (h. 1887).
• 1828. Leo Tolstoi errusiar idazlea jaio zen (h. 1910).
• 1848. Elia Millosevich italiar astronomoa jaio zen (h. 1919).
• 1850. Kalifornia AEBetako lurralde izaten hasi zen.
• 1864. Francisco Iturrino euskal herritar jatorriko margolaria, Santanderren jaio zen (h. 1924).
• 1868. Gorgonio Renteria politikari jeltzalea eta euskal idazlea jaio zen (h. 1940).
• 1873. Max Reinhardt austriar antzerki-zuzendaria eta zinemagilea jaio zen (h. 1943).
• 1898. Stéphane Mallarmé frantziar olerkaria hil zen (j. 1842).
• 1906. Pietro Francisci italiar zinemagilea jaio zen (h. 1977).
• 1908. Cesare Pavese italiar idazle eta poeta jaio zen (h. 1950).
• 1909. Real Sociedad de Futbol sortu zen Donostian.
• 1911. Richard Baer alemaniar ofizial nazia jaio zen (h. 1963).
• 1911. Ahti Hammar, Finlandiako udalerrietako hainbat armarri marraztu zituen gizona, jaio zen (h. 1979).
• 1912. Felipe del Río bilbotar hegazkinlaria, Gerra Zibil garaian aparteko hegazkinlari izandakoa jaio zen (h. 1937).
• 1912. Jaroslav Vrchlický txekiar idazlea hil zen (j. 1853).
• 1918. Oscar Luigi Scalfaro, Italiako 9. Presidentea, jaio zen (h. 2012).
• 1922. Hans Georg Dehmelt, alemaniar-estatubatuar fisikaria, 1989ko Fisikako Nobel Saria jaio zen.
• 1922. Álvaro de Laiglesia gipuzkoar eleberrigilea, antzerkigilea eta kazetaria jaio zen (h. 1981).
• 1923. Daniel Carleton Gajdusek, estatubatuar sendagile eta biofisikaria, 1976ko Medikuntzako Nobel saria jaio zen (h. 2008).
• 1928. Sol LeWitt estatubatuar artista jaio zen (h. 2007).
• 1930. Joaquín Penina kataluniar anarkista hil zen (j. 1900 edo 1901).
• 1931. Waldemar Świerzy poloniar marrazkigilea jaio zen (h. 2013).
• 1935. Hilario Azkarate bizkaitar esku pilotaria jaio zen (h. 2012).
• 1939. Andrew Crommelin frantziar-irlandar astronomoa hil zen (j. 1865).
• 1941. Otis Redding estatubatuar soul abeslaria jaio zen (h. 1967).
• 1941. Dennis Ritchie, estatubatuar fisikaria, C programazio lengoaiaren sortzailea eta Unix sistema eragilearen sortzaileetako bat jaio zen (h. 2011).
• 1942. Juan Luis Panero espainiar poeta jaio zen (h. 2013).
• 1942. Abioi japoniar batek Brookings (Oregon) bonbardatu zuen. AEBk kontinentean II. Mundu Gerran izandako atake bakarra izan zen.
• 1943. Alexander Patch estatubatuar jeneralak Guadalcanalgo kanpaina amaitu zela aldarrikatu zuen.
• 1947. Grace Murray Hopperek bug bat (zomorro bat) aurkitu zuen ordenagailu batean, kalkulu batean akats bat sortzen zuena.
• 1960. Hugh Grant ingeles aktorea jaio zen.
• 1965. Tibet Txinako eskualde izango zela erabaki zen.
• 1976. Mao Zedong, Txinako Alderdi Komunistako buruzagia eta Txinako presidentea, hil zen (j. 1893).
• 1978. Hugh MacDiarmid, eskoziar olerkaria hil zen (j. 1892).
• 1980. Harold Clurman estatubatuar zinemagilea hil zen (j. 1901).
• 1981. Jacques Lacan frantziar psikiatra hil zen (j. 1901).
• 1982. Unai Muñoa euskal bertsolaria jaio zen.
• 1985. Paul John Flory estatubatuar kimikaria, 1974ko Kimikako Nobel Saria, hil zen (j. 1910).
• 1990. Nicola Abbagnano filosofo italiarra hil zen (j. 1901).
• 1990. Haley Reinhart estatubatuar abeslaria jaio zen.
• 1991. Tadjikistanek SESBetik independentzia aldarrikatu zuen.
• 1991. Tadjikistanek SESBetik independentzia aldarrikatu zuen.
• 1991. Kelsey Chow estatubatuar aktorea jaio zen.
• 1993. Palestinaren Askapenerako Erakundea ofizialki onartu zuen Israel estatu legitimoa dela.
• 1996. Oskorri musika taldeak 25. urteurrena ospatzeko kontzertua egin zuen Getxon.
• 1997. Burgess Meredith aktore estatubatuarra hil zen (j. 1907).
• 1998. Gustavo Petriccioli politiko eta ekonomialari mexikarra hil zen (j.1998).
• 1998. Lucio Battisti italiar abeslaria hil zen (j. 1943).
• 2001. Ahmad Shah Massud komandante afganoa hil zen (j. 1953).
• 2003. Edward Teller hungariar-estatubatuar fisikaria, hidrogeno bonbaren aita, hil zen (j. 1908).
• 2007. Helmut Senekowitsch austriar futbolari eta entrenatzailea hil zen (j. 1933).
• 2007. Oriok, zazpi urte estropada irabazi gabe egon ondoren, Kontxako Bandera irabazi zuen 31. aldiz.
• 2008. Richard Oribek urrezko domina lortu zuen igeriketan, eta marka hautsi, Pekingo Paralinpiar Jokoetan.
• 2009. Bat-bateko uholdeek 30 pertsona baino gehiago hil zituzten Turkiako Istanbul hirian.
• 2011. Josep Termes, kataluniar historialaria, XIX. eta XX. mendeetako kataluniar langileen mugimenduan espezializatua hil zen (j. 1936).
• 2013. Patricia Blair estatubatuar aktorea hil zen (j. 1933).

Irailaren 8a

Koruko Amabirjina.

• 1157. Rikardo Lehoi Bihotz, Ingalaterrako erregea (1189–1199), jaio zen.
• 1636. Harvard Unibertsitatea sortu zen Estatu Batuetan, hasieran New College izena hartu arren.
• 1645. Francisco de Quevedo idazlea hil zen (j. 1580).
• 1749. Dominique Joseph Garat jaio zen Baionan (h. 1833).
• 1873. Emilio Castelar Espainiako Lehen Errepublikako lehendakari egin zuten.
• 1888. Isaac Peralek urpekontzia ureratu zen.
• 1900. 6.000 pertsona baino gehiago hil ziren Texasen (AEB) urakan baten ondorioz.
• 1917. Errusiar inperioa abolitu eta errepublika bihurtu zuten.
• 1920. AEBetako airezko lehen korreo zerbitzua hasi zen.
• 1930. Jose Luis Isasi Montalban Gasteizko jaietan Zeledon izandako lehenengo pertsona jaio zen, Gasteizen (h. 2007).
• 1944. Bigarren Mundu Gerra: lehenengo V2 bonba bota zuten Britainia Handian.
• 1951. AEBek eta Japoniak elkarrekin bake eta segurtasun akordioak sinatu zituzten.
• 1972. UNED sortu zen.
• 1974. AEBetan, Gerald Ford lehendakariak Richard Nixonen delituei indultua eman zien.
• 1991. Mazedoniak Jugoslaviarekiko independentzia proklamatu zuen.
• 2003. Leni Riefenstahl, Alemaniako zinemagilea, hil zen (j. 1902).
• 2004. NASAren Genesis sondak lurrarekin talka egin zuen bere jausgailuak huts egin ondoren.
• 2004. Matias Prats Cañete, NO-DOko ahots ezaguna izandako kazetari espainiarra, zendu zen.

Irailaren 7a

• K. a. 1251. Greziar mitologiaren arabera, Herakles jaio zen Greziako Tebas herrian, eguzki eklipse batean.
• 70. Erromatarrek altxamendu judua garaitu eta Jerusalem bereganatu zuten.
• 1191. Hirugarren Gurutzadan Rikardo I.ak Saladino garaitu zuen Arsufeko borrokan.
• 1533. Isabel I.a jaio zen, Tudor dinastiako Ingalaterra eta Irlandako azken erregina (1558–1603).
• 1776. Historiako lehenengo urpeko erasoa. AEBetako Turtle urpeko misilak Britainia Handiko Eagle ontziari eraso egin zion New Yorken.
• 1812. Napoleonek Errusia tsarraren armada garaitu zuen Borodinoko borrokan.
• 1813. “Osaba Sam” terminoa erabili zen lehen aldiz, AEB aipatzeko.
• 1821. Simon Bolivarren buruzagitzapean Kolonbia Handiko Errepublika ezarri zen, gaur egungo Kolonbia, Venezuela, Panama eta Ekuador hartzen zituen herrialdea.
• 1822. Dom Pedro I.ak Brasil Portugaldik independizatu zuen.
• 1860. Garibaldik Napoli okupatu zuen.
• 1873. Nicolas Salmeron Alonsok dimisioa aurkeztu zuen Espainiako Lehenengo Errepublikaren lehendakari bezala, ez baitzituen heriotza zigorrak sinatu nahi.
• 1899. Jesus Maria Leizaola abokatua eta EAJko burua, Donostian, lehendakaria atzerrian izango zena (h. 1989).
• 1909. Erreala futbol taldea sortu zuten Donostian.
• 1925. Alhucemaseko Lehorreratzea egun honetarako aurreikusi zen, Rifeko gerrari bukaera emateko. Oso eguraldi txarra eta atzeratu egin zuten irailaren 8ra arte.
• 1930. Belgikako Balduino I.a jaio zen (h. 1993).
• 1940. Bigarren Mundu Gerran Alemania naziak Londresen aurkako airezko erasoak hasi zituen.
• 1942. Gestapok 8.700 judu ukraniar eraman zituen Belzeceko hondamendi esparrura.
• 1949. George Elton Mayo australiar soziologoa jaio zen (j. 1880).
• 1951. Chrissi Hynde, AEBetako The Pretenders taldeko abeslari eta gitarra, jaio zen.
• 1977. Torrijos-Carter Itunak sinatu ziren. AEB Panamako kanalaren jabegoa Panamako errepublikari tranferitzen joango zaio.
• 1980. Patxi Usobiaga Eskaladako Munduko Kopako irabazlea jaio zen.
• 1986. Frente Patriotico Manuel Rodriguez taldeko kide batzuk egindako Txileko diktadore Augusto Pinocheten kontrako atentatu saiakerak huts egin zuen. 10 urteko hilobarekin zihoan eta 5 eskolta hil ziren bertan eta berari ez zitzaion ezer gertatu.
• 1998. Gabriel Urralburu 11 urteko kartzela zigorrera kondenatu zuten legez-kanpoko komisioak kobratu eta ustelkeriagatik.
• 1998. Google bilattzailea jaio zen ofizialki AEBn.
• 2009. Real Sociedad futbol taldeak 100 urte betetzen ditu bere sorreratik.

Irailaren 6a

Sehaska egutegiko izendegia: Urtzi/Ortzi eta Onditz.

Jaiegunak: Elorrion Iraileko Andre Mariaren jaiak.

• 972. Joan XIII.a, Aita santua, hil zen.
• 1511. Ashikaga Yoshizumi, Ashikaga shogunerriko hamaikagarren shoguna, hil zen (j. 1481).
• 1522. Juan Sebastian Elkano nabigatzailea Cadizera iritsi zen, munduari bira eman ostean itsasontzi bat eta 19 gizonekin.
• 1666. Ivan V.a Errusiakoa, Errusiako tsarra, jaio zen (h. 1696).
• 1724. Filipe V.a Espainiakoak berriro hartu zuen koroa, bere semea zen Luis hil ondoren (Luis 7 hilabete eta erdi izan zen errege).
• 1757. Marie-Joseph Paul Yves Roch Gilbert du Motier, Lafayetteko markesa, jaio zen (h. 1834).
• 1766. John Dalton, materiaren teoria atomikoa garatu zuen zientzilari britainiarra, jaio zen (h. 1844).
• 1782. Gregoria Apaza, aimara indigenen heroina eta iraultzailea, hil zen (j. 1751).
• 1921. Carmen Laforet, espainiar eleberrigilea, jaio zen (h. 2004).
• 1923. Petri II.a Jugoslaviakoa, Jugoslaviako azken erregea, jaio zen (h. 1970).
• 1932. Gorte espainiarrak, Kode Penalaren erreforman, bizitza osorako kartzela zigorra baztertu zuten.
• 1936. Nazionalak Irunen sartu ziren, errepublikarrei mendebaldeko Frantziarako bidea itxiz.
• 1938. Alfontso Borboikoa, Asturiaseko Printze ohia eta Joan Karlosen osaba, hil zen auto istripu batean.
• 1941. Holokaustoa: Alemaniarrek okupatutako guneetan, 6 urtetik gorako judu guztiek Daviden izarra eta “judu” hitza idatzita izan behar dute derrigorrez.
• 1948. Karlos Argiñano sukaldari, aktore, enpresaburu eta telebista aurkezle beasaindarra, jaio zen.
• 1951. Joan Vollmer, Beat belaunaldiak hasieran izan zuen emakumerik garrantzitsuena, hil zen (j. 1923).
• 1961. Pablo Juantegi, gipuzkoar exekutiboa, Telepizzaren exekutibo nagusia, jaio zen.
• 1963. Josu Jon Imaz, EBBko presidente ohia eta Petronorreko presidentea, jaio zen.
• 1971. Dolores O’Riordan, irlandar indie eta rock alternatibo abeslari eta konposatzailea, The Cranberries taldeko bokalista, jaio zen (h. 2018).
• 1983. Txilen Pinocheten aurkako protestak izan ziren eta 11 hildako, 25 zauritu eta atxilotu pila izan zen emaitza.
• 1991. Errusian, Mijail Gorbachovek baltiar errepubliken (Estonia, Lituania eta Letonia) independentzia onartu zuen.
• 1998. Akira Kurosawa, japoniar zinema zuzendari, ekoizle eta gidoilaria, hil zen (j. 1910).
• 2000. Jesusa Garitaonandia, bizkaitar erraketista, jaio zen (j. 1921).
• 2005. Kalifornia ezkontza homosexualak onartzen dituen AEBetako lehen estatua da .
• 2007. Luciano Pavarotti opera abeslari italiarra, hil zen pankreako minbizi baten ondorioz (j. 1935).
• 2009. Jose Maria Agirre Salaberria, bizkaitar milizianoa, Mauthausengo kontzentrazio esparrutik bizirik atera zelako ezaguna, hil zen Palma Mallorcakoan (j. 1919).
• 2018. Burt Reynolds, estatubatuar aktorea, hil zen (j. 1936).
• 2019. Robert Mugabe, Zimbabweko presidentea, gutxiengo zurien aginteari amaiera eman zion askapen mugimenduaren buruzagietako bat, hil zen (j. 1924).
• 2021. Jean-Paul Belmondo, frantziar aktorea, hil zen (j. 1933).

Irailaren 5a

Sehaska egutegiko izendegia: Jugatx, Jugaitx, Jugatxi eta Garoa.

Antzar Eguna Lekeition.

• 1526. García Jofre de Loaisaren espedizioak –Urdaneta beraiekin zihoalarik- Magallanes–Elkano espedizioko kide izandako Gonzalo de Vigo, aurkitu zuen.
• 1548. Katalina Parr, Ingalaterrako erregina ezkontidea, hil zen (j. 1512).
• 1638. Luis XIV.a, Frantziako eta Nafarroako errege izango zena (1643–1715), jaio zen (h. 1715).
• 1666. Londreseko sute handia itzaldu zuten.
• 1717. Ingalaterrako Jurgi I.ak, urtebeteko epean errenditzen ziren pirata, kontrabandista eta abenturazaleentzako barkamena aldarrikatu zuen.
• 1774. Philadelphian kolonia estatubatuarren lehen Kongresu Kontinentala bildu zen.
• 1775. Juan Martin Diez, El Empecinado, Espainiako Independentzia Gerran borrokatu zuen gerrilaria jaio zen (h. 1825).
• 1793. Frantziako Konbentzio nazionalaren aginduak betez Terrorea hasi zen, hamar hilabeteko errepresio eta gillotina bidezko exekuzio garaia.
• 1847. Jesse James, bandolero estatubatuarra jaio zen. 1883an hilko zen.
• 1877. Zaldi Ero buruzagi siouxa hil zuen baionetaz soldatu estatubatuar batek (j. 1849).
• 1887. Exeter hiriko Theatre Royalren sutean 186 hildako izan ziren.
• 1918. Eusko Ikaskuntzak Oñatin egin zuen batzarra eta Euskaltzaindia sortzea erabaki zuten.
• 1936. Federico Borrell Garcia, anarkista espainiarra, hil zuten (j. 1912).
• 1936. Beryl Markham estatubatuarrak Ozeano Atlantikoa zeharkatu zuen ekialde-mendebalde norabidean. Lortu zuen lehen emakumea izan zen.
• 1940. Raquel Welch, estatubatuar aktorea, jaio zen.
• 1945. Al Stewart, eskoziar egile abeslari eta folk-rock musikaria, jaio zen.
• 1946. Freddie Mercury, Queen taldeko abeslaria, jaio zen (h. 1991).
• 1972. Municheko sarraskia: Irail Beltza zeritzon talde palestinarrak 11 atleta israeldar asasinatu zituen. Alemaniako Municheko 1972ko Udako Olinpiar Jokoak ziren eta bertan bahitu zituzten.
• 1991. Errusia: SESBeko Sobiet Gorena autodesegin zen, estatu independenteei bide emanez.
• 1997. Teresa Kalkutakoa dohatsua, misiolari ezaguna eta Bakearen Nobel Saria, hil zen (j. 1910).
• 2006. Espainiako Gerra Zibilean Euskal Herritik ihes egin behar izan zuten haurrei omenaldia egin zitzaien Gasteizen.
• 2007. Nikaraguan Felix urakanak hainbat hildako eta kalte material ugari utzi zituen.
• 2008. Mikel Errazkin, Sorotan Bele euskal musika taldearen sortzaileetakoa eta konpositorea, hil zen (j. 1973).
• 2019. Iñigo Muguruza, gipuzkoar musikaria, hil zen (j. 1964).

Irailaren 4a

Sehaska egutegiko izendegia: Xenki eta Muskilda.

• 476. Odoakro buruzagi germaniarrak Ravenna bereganatu zuen eta Romulo Augustulo kargutik kendu, Mendebaldeko Erromatar Inperioa desagertuz.
• 1535. Barbarroja piratak Maó (Mahon) hiria sakeatu zuen.
• 1781. Espainia Berria: Gaspar de Portola, Junipero Serra eta 44 kolono espainiarrek El Pueblo de Nuestra Señora La Reina de Los Ángeles de Porciúncula izeneko herria sortu zuten Kearen Bailara deitzen zioten lurraldean, gaur egungo Los Angeles.
• 1853. Fermín Calbetón, donostiar politikari liberala, jaio zen (h. 1919).
• 1870. Frantzian 3. Errepublika aldarrikatu zen.
• 1882. AEBetako New Yorken iluminazio elektrikoaren lehen sarea ezarri zuten.
• 1885. AEBetako New Yorken lehen autoserbitzuko jatetxea ireki zuten.
• 1886. AEBetan Geronimo eta bere tribua iparramerikar armadaren aurrean amore eman zuten.
• 1906. Luis Marín, gipuzkoar futbolaria, jaio zen (h. 1974).
• 1917. Henry Ford II.a, estatubatuar auto ekoizlea, jaio zen (h. 1987).
• 1936. Espainiako Gerra zibila: Jose Giral erori ondoren, Francisco Largo Caballerok gobernu berria eratu zuen.
• 1941. Bigarren Mundu Gerra: alemaniarrek Leningradoren (gaur, San Petersburgo) aurkako asedioa eta bonbardaketa hasi zuten. 900 egun iraungo zuen.
• 1951. Kable koaxiala inaguratu zuten, AEBetan telebistako lehen transmisio transkontinentala ahalbidetuko zuena.
• 1970. Salvador Allende hautatu zuten Txileko presidente.
• 1981. Beyonce Knowless, estatubatuar abeslari, konpositore, dantzari, aktore eta enpresaria, jaio zen.
• 1986. Yasser Arafatek NBErean erabakia onartu zuen, Israeleko estatuaren izatea onartuz.
• 1989. Georges Simenon, idazle belgiarra, hil zen (j. 1903).

Irailaren 3a

Sehaska egutegiko izendegia: Arrate, Sarri eta Sarria.

• 301. San Marinoko errepublika sortu zen, gaur egun existitzen den errepublika zaharrena.
• 395 inguru. Atila, hunoen azken erregea, jaio zen (h. 453).
• 1188. Ingalaterra. Rikardo Lehoi Bihotza edo Rikardo I.a Ingalaterrakoa errege egin zuten Westminsterreko abadian.
• 1539. Ignazio Loiolakoak Paulo III.a aitasantuari Jesusen Konpainia sortzeko aurkeztu zituen estatutuak onartzen dira.
• 1658. Oliver Cromwell politikari eta militar ingelesa, hil zen (j. 1599).
• 1713. Terrassa (Katalunia): Borboien tropek hiribildua okupatu, su eman eta arpilatu zuten hiru egunetan zehar.
• 1783. Ameriketako Estatu Batuen Independentzia Gerra Parisko ituna sinatuz amaitu zen.
• 1864.  Alfred Nobelen fabrika batean eztanda izan zen. Glizerina egiten zen fabrika hartan, dinamita ekoizteko ezinbesteko produktua.
• 1888. George Eastmanek lehen roilo eta Kodak kamera patentatu zituen.
• 1899. Errose Bustintza idazlea jaio zen, Mañarian (h. 1953).
• 1902. Bilboko Euskalduna ontziolan lehen itsasontzia ureratu zuten.
• 1939. Pablo Neruda poeta Valparaisora iritsi zen Winnipeg ontzian. Berarekin Frantziatik Txileko kontsulak ateratako espainiar emigrante ugari datoz.
• 1939. Frantziak eta Britainia Handiak (beste batzuen artean) gerra deklaratu zioten Alemaniari.
• 1942. Rubén Ruiz Ibarruri, Dolores Ibarruri Pasionariaren semea eta Armada Gorriko gudaria, hil zen Stalingraden (j. 1920).
• 1949. Pablo Fermin Irigarai, Larreko, mediku eta idazlea hil zen, Iruñean (j. 1869).
• 1955. Steve Jones, Sex Pistols taldeko gitarra, jaio zen.
• 1967.  Suediak zirkulatzeko eskuina hartu zuen.
• 1969. Ho Chi Minh Vietnamgo iraultzaile eta presidentea hil zen (j. 1890).
• 1978. Joan Paulo I.a Aita Santu egin zuten. Urte bereko irailaren 28an hilko zen.
• 1986.  Hegoafrikako Desmond Tutu apezpiku anglikanoa eta apartheidaren aurkako ekintzailea, Lurmutur Hiriko (ingelesez Cape Town, Afrikaans hizkuntzaz Kaapstad eta xhosaz Ikapa; gazteleraz, Ciudad del Cabo) artzapezkiku izendatu zuten. Bakearen Nobel Saria lortuko zuen 1984an.
• 1991. Frank Capra, italiar-estatubatuar zinema zuzendaria, hil zen (j. 1897).
• 1998. Swissair konpainiako hegazkin batek istripua izan eta Kanadako kostaldeen aurreko itsasora erori zen, 229 hildako.
• 2002. Fernando Murua Quintana “Fernandito”, La Polla musika taldeko bateria-jolea, hil zen (j. 1962).
• 2004. Beslango eskolako sarraskia: errusiako armada indarrez sartu zen txetxeniar erradikalek bahituta zeukaten eskolan, 344 hildako eraginez, gehienak haurrak eta irakasleak.
• 2006. Espainiar Selekzioa Munduko garaile izan zen lehen aldiz Japonian, Greziari 47-70 irabazi ondoren. Gason lesionatuta zegoen.
• 2006. 2.000 etorkinetik gora ailegatu ziren Kanariar Uharteetara asteburu bakar batean, inoizko kopururik handiena.
• 2007. Euskaltube, bideoak jarri eta ikusteko euskarazko ataria, abian jarri zen.

Irailaren 2a

Santu kristauak: Andoni, Dorleta, Dorotea, Filipe, Hermoxenes eta Maxima.

Sehaska egutegiko izendegia: Dorleta, Andolin eta Andoni.

San Antolin eguna Lekeition.

• K. a. 490. Maratoiko gudua gertatu zen eta greziarrek pertsiarrak garaitu zituzten. Filipidesek lasterka eraman zuen garaipenaren mezua Atenasera, historiako lehen Maratoia eginez.
• K. a. 44. Kleopatra VII.a faraoiak bere seme Ptolomeo XV.a errege izendatu zuen.
• K. a. 31. Erromako gerra zibilaren bukaera: Actiumeko bataila: Grezia mendebaldeko kostetan, Augustok Marko Antonio eta Kleopatra VII.aren tropak garaitu zituen.
• 421. Konstantino III.a, erromatar enperadorea, hil zen.
• 459. Simeon Estilita, kristau aszeta, hil zen.
• 1211. Joan Tarazonakoa, nafar elizgizona, Iruñeko apezpikua, hil zen.
• 1274. Munetaka Printzea, Japoniako Kamakura shogunerriko seigarren shoguna, hil zen (j. 1242).
• 1548. Vincenzo Scamozzi, pizkundeko veneziar arkitektoa, jaio zen (h. 1616).
• 1566. Taddeo Zuccaro, italiar margolari manierista, hil zen (j. 1529).
• 1606. Karel van Mander, flandriar margolaria, hil zen (j. 1548).
• 1620. Mayflower bukea Plymouthetik atera zen, 102 peregrinos puritano zeramatzalarik.
• 1652– José de Ribera, kataluniar margolaria eta imprimatzailea, hil zen (j. 1591).
• 1666. Sute handi bat izan zen Londresen.
• 1667. Parisen kaleetako argia instalatu zuten. Lehenengoa da.
• 1680. Per Brahe gaztea, suediar soldadu eta estatista, hil zen (j. 1602).
• 1708. Sebastian Mendiburu euskal idazlea jaio zen Oiartzunen (h. 1782).
• 1752. Britainia Handiak eta bere koloniek gregoriar egutegia hartu zuten.
• 1767. Juan Francés de Iribarren, nafar musikagilea, hil zen (j. 1699).
• 1778. Louis Bonaparte, Napoleon I.aren anaia, Holandako erregea, jaio zen (h. 1846).
• 1792. Frantziar Iraultzako iraileko sarraskietan, 3 gotzain katoliko eta 200 erlijioso baino gehiago erail zituzten.
• 1805. Esteban Echeverria, euskal jatorriko argentinar idazlea, jaio zen (h. 1851).
• 1811. Jacob Christian Jacobsen, daniar enpresagizon eta filantropoa, jaio zen (h. 1887).
• 1814. Ernst Curtius, alemaniar historialaria, humanista, kritikaria eta jakituna, jaio zen (h. 1896).
• 1840. Giovanni Verga, italiar idazlea (h. 1922).
• 1845. Bernardino Rivadavia, argentinar politikaria, Río de la Platako Probintzia Batuetako presidentea, hil zen (j. 1780).
• 1853. Wilhelm Ostwald, alemaniar kimikari eta filosofoa, 1909ko Kimikako Nobel Saria, jaio zen (h. 1932).
• 1854. Hans Jæger, norvegiar idazlea, jaio zen (h. 1910).
• 1854. Paul Vieille, fantziar fisikaria, kerik gabeko bolboraren asmatzailea, jaio zen (h. 1934).
• 1865. William Rowan Hamilton, irlandar matematikari, fisikari eta astronomoa, hil zen (j. 1805).
• 1872. Nikolai Frederik Severin Grundtvig, daniar idazlea, hil zen (j. 1783).
• 1876. Francesc Cambó, kataluniar politikari kontserbadorea, abokatua eta finantzaria, jaio zen (h. 1947).
• 1877. Frederick Soddy, britainiar fisikari eta kimikaria, 1921eko Kimikako Nobel Saria, jaio zen (h. 1956).
• 1894. Joseph Roth, austriar idazlea, jaio zen (h. 1939).
• 1901. AEBetan, Theodore Rooseveltek bere diskurtso ezaguna ematen du: “Ez ezazu ahotsa altxa, baina egurra zurekin eraman” (Big stick).
• 1909. Ramon Goikoetxea, Evangelista de Ibero, nafar kaputxinoa, hil zen (j. 1873).
• 1910. Henri Rousseau, frantziar margolaria, hil zen (j. 1844).
• 1916. Ömer Lütfi Akad, turkiar zinema zuzendaria, jaio zen (h. 2011).
• 1917. César del Villar, bizkaitar militar eta politikaria, hil zen (j. 1843).
• 1918. John Forrest, Australiaren esploratzailea, politikaria, eta Australiako estreinako lehen ministroa, hil zen (j. 1847).
• 1919. Jose Luis Orbegozo, euskal enpresaburua eta Errealako presidentea, jaio zen (h. 2010).
• 1920. Mónica Echeverría, txiletar idazlea, jaio zen.
• 1923. René Thom, frantziar matematikaria, jaio zen (h. 2002).
• 1924. Daniel Arap Moi, Kenyako presidentea, jaio zen.
• 1925. USS Shenandoah zepelin estatubatuarrak istripua izan zuen 14 lagunen heriotza eraginez.
• 1933. Mathieu Kérékou, Beningo presidentea, jaio zen (h. 2015).
• 1934. Allen Carr, britainiar idazlea, jaio zen.
• 1935. Jose Maria Palacios, Ogeta, gasteiztar pilotaria, jaio zen. (h. 2002)
• 1936. Andrew Grove, Intel txip-enpresaren sortzaileetako bat, jaio zen.
• 1936. Isaac Puente, euskal herritar sendagilea eta anarkismoaren teorialaria, Pancorbon fusilatua, hil zen (j. 1896).
• 1937. Pierre de Coubertin, historialari eta pedagogo frantziarra eta Olinpiar Joko modernoen sortzailea, hil zen (j. 1863).
• 1937. Pierre de Coubertin, frantziar historialari eta pedagogoa eta Olinpiar Joko modernoen sortzailea, hil zen (j. 1863).
• 1937. Aleksandr Xliapnikov, errusiar militante boltxebikea, hil zen (j. 1885).
• 1939. Jack Lang, frantziar politikaria, jaio zen.
• 1939. Henry Mintzberg, kanadar irakaslea, kudeaketa eta antolakuntza teoriak taxutzeagatik ezaguna, jaio zen.
• 1940. Régis Debray, frantziar idazlea eta saiakeragilea, jaio zen.
• 1940. Alejandro Rojas-Marcos, andaluziar politikaria, Sevillako alkate ohia, jaio zen.
• 1943. Aleksandr Kholevo, errusiar matematikaria, informatika kuantikoaren aitzindarietako bat, jaio zen.
• 1944. Anna Frank ume judua (15 urte) Auschwitzeko kontzentrazio-esparrura bidali zuten, hilabete batzuk geroago hilko zen tokira.
• 1945. Japoniak ofizialki sinatu zuen baldintzarik gabe amore ematea Bigarren Mundu Gerran, gatazka amaituz.
• 1945. Vietnamen, Ho Chi Minh-ek bere herrialdea Frantziarekiko independizatu zela aldarrikatu zuen.
• 1946. Patri Urkizu, gipuzkoar idazlea eta Euskal Filologian doktore EHUn, jaio zen.
• 1947. Arévalo, espainiar umorista eta aktorea, jaio zen.
• 1947. Pepe Rubianes, katalunian bizi izandako galiziar aktore eta antzerki-zuzendaria, jaio zen (h. 2009).
• 1948. Christa McAuliffe, espazioan bidaiatzeko hautatutako lehen herritar zibila, jaio zen (h. 1986).
• 1949. Roger Collins, ingeles historialaria, Erdi Aroan aditua, jaio zen.
• 1951. Mark Harmon, estatubatuar aktorea, jaio zen.
• 1951. Doroteo Ziaurritz, gipuzkoar sendagilea eta politikaria (j. 1883).
• 1953. Ahmad Shah Massoud, Afganistango mujahidinen buruzagia, Sobietarren aurkako gerran garrantzi handiko paperduna, jaio zen (h. 2001).
• 1961. Carlos Valderrama, kolonbiar futbolaria, jaio zen.
• 1963. Arantza Aldalur, gipuzkoar idazlea, jaio zen.
• 1964. Keanu Reeves, Libanon jaiotako kanadar aktorea, jaio zen.
• 1965. Lennox Lewis, britainiar-kanadar boxeolari ohia, jaio zen.
• 1966. Salma Hayek, mexikar aktorea, jaio zen.
• 1967. Ana Ruiz Mitxelena, gipuzkoar futbolaria, emakumezkoen Espainiako selekzioan parte hartzen zuen lehen jokalaria, jaio zen (h. 1993).
• 1967. Paddy Roy Bates izeneko britainiarrak Roughs Tower okupatu eta Sealandeko Printzerria sortu zuen.
• 1967. Iruñean Sadar estadioa inauguratu zen, Osasuna taldearen futbol zelaia.
• 1968. Josep Rull, kataluniar abokatu eta politikaria, CDC alderdiko idazkari nagusia, jaio zen.
• 1968. Cynthia Watros, estatubatuar aktorea, jaio zen.
• 1969. Ho Chi Minh, Vietnameko Alderdi Komunistaren sortzailea eta Vietnamgo Errepublika Demokratikoko lehenengo presidentea, hil zen (j. 1890).
• 1970. NASAk Apolo Proiektuko ilargirako bi misio bertan behera utzi zituela iragarri zuen: Apolo 15a eta Apolo 19a.
• 1972. Ignacio Baleztena Azkarate, nafar abokatu, idazle eta politikari karlista, hil zen (j. 1887).
• 1973. J.R.R. Tolkien, ingeles filologo, irakasle eta Eraztunen Jauna idatzi zuen fantasia epikoko idazle hegoafrikarra, hil zen (j. 1892).
• 1977. Frederic Kanoute, maliar futbolaria, jaio zen.
• 1978. Juan Laurentino Ortiz, argentinar idazlea, hil zen (j. 1896).
• 1980. Txema Romera, nafar atleta, 400 metro hesidunetan aditua, jaio zen.
• 1981. Tadeusz Baird, poloniar musikagilea, hil zen (j. 1928).
• 1983. Arkaitz García, arabar igerilari paralinpikoa, jaio zen.
• 1984. Lorenzo Hurtado de Saratxo, bizkaitar enpresaburu eta politikaria, Bilboko alkatea, hil zen (j. 1889).
• 1985. 1912an izozmendi batek hondoratutako Titanic transatlantiko ospetsua aurkitu zuten.
• 1986. Efrén Vázquez, bizkaitar motoziklismoko pilotua, jaio zen.
• 1986. Jose Lipperheide, alemaniar jatorriko bizkaitar finantza-gizona, hil zen (j. 1906).
• 1987. Xabier Zabalo, nafar txirrindularia, jaio zen.
• 1988. Javi Martinez, nafar futbolaria, jaio zen.
• 1989. Ekhi Erremundegi, lapurtar bertsolaria, jaio zen.
• 1990. Transnistriak bere burua errepublika sobietar izendatu zuen, baina Mikhail Gorbatxev presidente sobietarrak erabakia baliogabetzat jo zuen.
• 1991. AEBek Baltikoko errepubliken independentzia aitortu zuen: Estonia, Letonia eta Lituania.
• 1991. Alfonso García Robles, mexikar diplomatikoa, 1982ko Bakearen Nobel Saria, hil zen (j. 1911).
• 1991. Laura Riding, estatubatuar idazle eta literatura kritikoa, hil zen (j. 1901).
• 1992. Barbara McClintock, estatubatuar genetista eta botanikaria, 1983ko Medikuntzako Nobel Saria, hil zen (j. 1902).
• 1993. Eduardo García Máynez, mexikar filosofo eta legegizona, hil zen (j. 1908).
• 1995. Václav Neumann, txekiar orkestra-zuzendaria, hil zen (j. 1920).
• 1997. Victor Emil Frankl, austriar psikoanalista, logoterapiako psikoanalisi eskolaren sortzailea, hil zen (j. 1905).
• 1998. Legez kanpo utziko zutela aurrikusiz, ezker abertzaleak proiektu politiko berria aurkeztu zuen, Euskal Herritarrok izenekoa.
• 2001. Christiaan Barnard, hegoafrikar kirurgialaria, gizakien arteko arrakastadun lehenengo bihotz-transplantea egin zuena, hil zen (j. 1922)
• 2004. Joan Oró, kataluniar biokimikaria, hil zen (j. 1923).
• 2007. Mexiko: Henriette ekaitz-tropikalak sei hildako utzi zituen Acapulcon.
• 2008. Xabier Portugal, gipuzkoar irakasle, kazetari eta idazlea eta Pasaiako alkatea, hil zen (j. 1951).
• 2012. Emmanuel Nunes, Parisen bizi izandako portugaldar musikagilea, hil zen (j. 1941).
• 2013. Valérie Benguigui, frantziar aktorea, hil zen (j. 1965).
• 2013. Ronald Coase, britainiar ekonomialaria, 1991ko Ekonomiako Nobel Saria, hil zen (j. 1910).
• 2015. Alan Kurdi, kurdu jatorriko hiru urtedun mutil Siriarra, itota hil eta Europako Errefuxiatuen Krisiaren barnean fenomeno mediatiko bihurtu zena, hil zen (j. 2012).
• 2016. Islom Karimov, Uzbekistango lehendabizko presidentea, hil zen (j. 1938).
• 2016. Iruñeko Udalak Oroimen Historikoaren Legea betez Erorien monumentuko kriptatik Emilio Mola, Jose Sanjurjo eta beste sei militar kolpisten gorpuak ateratzeko prozesuari ekin zion. Usetxi herrian aldiz, Aranzadi Zientzia Elkarteko kideek 1938ko Ezkabako espetxeko ihes egindako 3 gizonen gorpuzkiak desobideratu zituzten.

Irailaren 1a

Sehaska egutegiko izendegia: Iraia/Ira/Iradi/Iratsa, Egidi eta Dardan.

• K. a. 5509. Kreazioaren data Bizantzioko inperioaren arabera, eta bere egutegiaren hasiera.
• K. a. 1213. Ramses II.a faraoia hil zen.
• 827. Valentin Aita Santu aukeratu zuten.
• 1209. Alfontso VII.ak Mutrikuri eta Getariari hiri-gutuna eman zien.
• 1256. Kujo Yoritsune, Japoniako Kamakura shogunerriko laugarren shoguna, hil zen (j. 1218).
• 1513. Vasco Nuñez de Balboa Panamako istmotik irten zen, Ozeano Barea aurkituko zuen bidaian.
• 1532. Ana Bolena Penbrokeko markesa bihurtzen da, Henrike VIII.a Ingalaterrakoaren aginduz.
• 1666. Sute handia izan zen Londresen eta hiriaren %80a kiskali zuen.
• 1715. Luis XIV.a, Frantziako Eguzki erregea 72 urtez (1643-1715), hil zen (j. 1638).
• 1765. Ixtebe Pellot, Euskal Herriko azken kortsario ezaguna, jaio zen (h. 1856).
• 1804. Mariana Pineda, espainiar liberala, Hamarkada Deitoragarrian exekutatua, jaio zen (h. 1831).
• 1822. Luciano Murrieta, Murrietako markesa, bizkaitar militar eta mahastizaina, jaio zen Arequipan (h. 1911).
• 1823. Simón Bolívar Limara iritsi zen eta Peruko aginte politiko eta militarra hartu zuen.
• 1870. Prusiako armadak Napoleon III.a, Frantziako enperadorea, garaitu zuen Sedaneko batailan.
• 1897. Bostongo metroa inauguratu zen, Amerikako lehen lurpeko trena.
• 1914. San Petersburgo hiri errusiarrak izena aldatu zuen Petrogrado izateko.
• 1917. Errusiar inperioa deuseztatu eta errepublika bihurtu zen.
• 1918. Irailean, Alfontso XIII.ak ireki zuen Eusko Ikaskuntzaren lehen kongresua Oñatin. Nafarroako Foru Aldundia ere bertan izan zen.
• 1922. Vittorio Gassman, Il Mattatore, italiar antzerki eta film aktore eta zuzendaria, jaio zen (h. 2000).
• 1923. Richter eskalan 7,9 eta 8,4 gradu arteko lurrikara handi batek Japoniako Kanto eskualdea dardarazi zuen, Tokio eta Yokohama suntsituz eta 100.000 hildako inguru utziz.
• 1923. Rocky Marciano, Txapeldun Zuri Handia, estatubatuar boxeolaria, borrokaldi bat galgu gabe erretiratu zen pisu astunetako boxeolari bakarra, jaio zen (h. 1969).
• 1923. Janet Watson, britainiar geologo eta geologia-irakaslea, jaio zen (h. 1985).
• 1925. Mari Carmen Lasagabaster, Amaia, gipuzkoar erraketista, jaio zen (h. 2011).
• 1925. Roy J. Glauber, estatubatuar fisikaria, 2005eko Fisikako Nobel Saria, jaio zen (h. 2018).
• 1934. Gotzon Garate, idazle elgoibartarra, jaio zen (h. 2008).
• 1939. Alemaniako tropak Polonian sartu ziren, eta Bigarren Mundu Gerra hasi zen.
• 1955. Jesús Bonilla, espainiar aktorea eta zuzendaria, jaio zen.
• 1957. Gloria Estefan, kubatar-estatubatuar abeslaria, jaio zen.
• 1962. Lurrikara bortitza izan zen Iranen, 20.000 hildako inguru eraginez.
• 1967. Ilse Koch, AEBetako Indar Armatuek eipatu zuten lehen nazi esanguratsua, hil zen (j. 1906).
• 1969. Alemanian homosexualitatea praktikatzea baimendu zen 21 urtetik gorakoentzat.
• 1983. Sobietarrek 269 bidaiari zituen Hego Koreako abioi komertzial bat eraitsi zuten errorez.
• 1985. Espedizio amerikar-frantziar batek Titanic-aren hondakinak aurkitu zituen, 1912tik Ozeano Atlantikoan hondoratuak zeudenak.
• 1991. Uzbekistanek SESBrekiko independentzia aldarrikatu zuen.
• 2003. Ramón Serrano Súñer, espainiar politikari frankista, hil zen (j. 1901).
• 2004. Beslaneko sarraskia: 32 terrorista txetxeniarrek Beslaneko (Errusiako Ipar Osetian) eskola hartu zuten eta 1.127 bahitutakoekin batera atrintxeratu ziren. Erreskatea 52 ordu beranduago egin zuten eta 331 pertsona hil ziren, 186 haurrak zirelarik. Terrorista bakarra geratu zen bizirik.