Urtarrilaren 16a

 

• 929. Abderraman III.ak Kordobako kalifa egin zuen bere burua. Kordobako emirra zen 912az gero eta orain Kordobako kalifa izango da (929–961).
• 1245. Edmundo Lancasterrekoa noble eta politico ingelesa jaio zen (h. 1296).
• 1547. Errusia: Ivan IV.a Errusiakoa, Izugarria deiturikoa, tsar egin zen.
• 1556. Karlos I.ak bere seme Filipe II.a Espainiakoari utzi zion Gaztela eta Aragoiko koroa.
• 1605. Kixotearen lehen edizioa argitaratu zuten Madrilen.
• 1707. Eskoziako Erresumako parlamentuak Ingalaterrarekin batzea erabaki zuen eta estatu berri bat sortu zen: Britainia Handia. Batasunak ez zuen Eskoziako berezko sistema legal edo judizialaren aldaketarik suposatu eta, orduz gero,  Gales, Ingalaterra eta Ipar Irlandakotik ezberdina da, nazioarteko zuzenbidean erakunde juridiko ezberdintzat onartu eta hartzen delarik.
• 1791. Jandarmeria sortu zen Frantzian.
• 1795. Frantziak Herbehereak indarrez hartu zituen.
• 1809. Espainia: Napoleonen armada frantsesak britainiar armada garaitu zuen A Coruñan.
• 1826. Juan Crisostomo Arriaga konposatzaile bilbotarra hil zen (j. 1806).
• 1901. Fulgencio Batista militar, diktadore eta presidente kubatarra (1940–1944 eta 1952–1959) jaio zen (h. 1973).
• 1906. Maroko: Algeciraseko Konferentzia hasi zen Marokoren etorkizuna erabakitzeko asmoz. Espainia, Frantzia, Alemania eta Erresuma Batuak hartu zuten parte.
• 1914. Errusian, Máximo Gorkiri utzi zioten itzultzen, 8 urteko atzerriratzea eta gero.
• 1920. Ameriketako Estatu Batuetan Lege lehorra jarri zen martxan.
• 1932. Dian Fossey, estatubatuar zoologa estadounidense jaio zen (h. 1985).
• 1950. Gustav Krupp industrial eta finantziari alemaniarra hil zen (j. 1870).
• 1952. Fuad II.a errege egiptoarra (1952–1953) jaio zen.
• 1957. Arturo Toscanini italiar orkestra zuzendaria hil zen (j. 1867).
• 1969. Jan Palach ikasleak bere buruari su eman zion Pragako San Wentzeslao enparantzan, sobietar okupazio eta askatasun gabezia salatu nahian.
• 1974. Kate Moss jaio zen.
• 1979. Ted Cassidy aktore estatubatuarra hil zen (j. 1932).
• 1991. AEBetako George W. Bushek Golkoko Gerratea hasteko agindua eman zuen, Iraki eraso eginez. Basamortuko Ekaitza deituriko operazioa gauzatu zuen eta Bagdad bonbardatu.
• 1982. Ramón J. Sender idazle espainiarra hil zen (j. 1901).
• 2003. Columbia espazio anezka atmosferatik irtetera zihoala, objektu batek talka egin zion, 13 egun geroago lurreratzean ontziaren suntsitzea eragingo zuena.
• 2005. Adriana Iliescu, 66 urteko emakume errumaniarrak ume bat izan zuen. Historian ume bat izaten emakumerik zaharrena.

Urtarrilaren 15a

• 1519. Vasco Núñez de Balboa, espainiar esploratzailea, hil zen (j. 1475). Ozeano Barea aurkitu zuen lehen europarra izan zen.
• 1724. Luis I.a Espainiako errege egin zuten. Urte bereko urriaren 31n hilko zen errege gaztea eta koroa berriro aitaren eskuetara itzuli zen, Filipe V.a Espainiakoarenera.
• 1759. Britainiar museoa inauguratu zuten Londresen.
• 1902.  Sebastian Matxinbarrena, Donostiako alkateak, soka-muturra debekatu zuen.
• 1906. Aristoteles Onassis, Greziako armadore eta multimilionarioa, jaio zen (h. 1975).
• 1810. Andaluzian, Josef Bonaparte eta bere 80.000 soldaduz osatutako armada Sierra Morenara iritsi zen, okupazioa hasteko asmoz.
• 1911. Euskal Herriaren alde aldizkaria sortu zen, sortzaile eta arduradun nagusia Gregorio Mujika zena.
• 1919. Berlinen, Freikorps taldeak  Rosa Luxemburg eta Karl Liebknecht, iraultzaile eta teorialari alemaniarrak, Alemaniako Alderdi Sozialdemokratako erradikalenen liderrak I. Mundu Gerra garaian, eta Espartakisten Ligaren sortzaile, asasinatu zituen.
• 1929. Martin Luther King politikari estatubatuarra eta Nobel Saria 1964an, jaio zen (h. 1968).
• 1936. Espainian Herri Fronte baterako ituna sinatu zuten errepublikarrak, sozialistak eta komunistak. Alderdi horrek irabaziko ditu urte bereko hauteskundeak.
• 1938. Espainiako Gerra Zibilean, Bartzelona bonbardatu zuten.
• 1939. Frankistek Tarragona hartu zuten.
• 1941. Erroman, Alfontso XIII.ak Espainiako tronuan zituen eskubideei uko egin zien, bere seme Joani, Asturiaseko printzeari, utziz.
• 1947. Los Angeleseko Leimert parkean (Kalifornia) oinezko batek Elizabeth Shorten torturatutako hilotza aurkitu zuen. Dalia Beltza izena eman zitzaion.
• 1951. Alemanian, Ilse Kochi, Buchenwaldeko kontzentrazio-esparruko komandantearen emazteari, biziarteko kartzela eman zioten. Buchenwaldeko Zakurra deitzen zioten.
• 1958. Pottokiak lehen aldiz argitaratu ziren, Belgikako Spirou aldizkarian.
• 1990. Zaragozako Flying diskotekan 43 pertsona hil ziren sute batean itota.
• 1993.  Campsa monopolioa ezerezean geratu zen eta petrolioa liberalizatu zen Espainian.
• 1994. Federica Montseny, lider anarkista eta Espainiako Bigarren Errepublikako ministroa izan zena, hil zen (j. 1905).
• 2001. Wikipediaren lehen bertsioa, ingelesezkoa, interneten zabaltzeari ekin zitzaion.
• 2012. Manuel Fraga Iribarne politikari, diplomatiko, idazle eta agintari espainiarra hil zen (2012).

Urtarrilaren 14a

• K. a. 83. Marko Antonio politikari erromatarra jaio zen (h. K. a. 30).
• 1129. Tenpluko ordena onartu zen Troyeseko kontzilioan.
• 1503. Sevillan Indietako Kontratazio Etxea sortu zuten. Amerikarekin eginiko inportazio eta esportazio gaiak jasotzen zituzten bertan.
• 1507. Katalina Austriakoa, Portugaleko erregina izango zena, jaio zen (h. 1578).
• 1690. Klarinetea asmatu zuten Nurembergen.
• 1696. Salemgo sorginen epaiketen aritutako epaileek egin zituzten errore eta hilketen aitorpen ofiziala egin zuten.
• 1724. Filipe V.ak Espainiako tronutik abdikatu zuen.
• 1767. Maria Teresa Josefa Austriakoa artxidukesa jaio zen (h. 1827).
• 1772. Maria Britainia Handikoa, Federiko II.a Hesse-Kasselen kontsortea, hil zen (j. 1723).
• 1809. Espainia eta Ingalaterrak Napoleonen aurka batera egiteko ituna egin zuten.
• 1858. Napoleon III.a eta Eugenia enperatriza operara zihozen Parisen atentatua egin zienean. Ez zitzaien ezer gertatu.
• 1861. Mehmed VI.a otomandar sultana jaio zen (h. 1926).
• 1875. Alfontso XII.a Madrilera iritsi zen tronua hartzeko asmoz.
• 1883. Nina Ricci, italiar jatorriko frantses modista francesa, jaio zen (h. 1970).
• 1887. Argentinako Aconcagua mendia igo zuten lehenengoz. Mathias Zurbriggen suitzarra izan zen lortu zuen.
• 1920. Txomin Agirre idazle eta elizgizona hil zen (j. 1864).
• 1925. Yukio Mishima, japoniar idazlea, jaio zen (h. 1970).
• 1940. Georgie Dann frantziar abeslaria jaio zen.
• 1946. Harold Shipman britainiar serie hiltzailea jaio zen (h. 2004).
• 1957. Humprey Bogart hil zen (j. 1899).
• 1971. Egipton inauguratu zuten Assuan-go urtegi famatua.
• 1986. Thierry Sabine, Rally Dakarren sortzailea, hil zen (j. 1949).
• 1990. Simpsondarren lehen atala eskaini zen telebistan.
• 1994. Federica Montseny anarkista hil zen (j. 1905).
• 2004. Georgiako bandera, Bost Gurutzeko bandera izenekoa, ofizialki berrezarri zen 500 urteko etenaldiaren ostean.
• 2012. Jose Luis Alvarez Enparantza Txillardegi donostiar hizkuntzalari, idazle eta politikaria hil zen (j. 1929).
• 2012. Costa Cruceros ontzidiaren barku bat hondoratu zen, zaurituez gain, 25 pertsona hilik gertatu zirelarik.

Urtarrilaren 13a

Sehaska egutegiko izendegia: Ioritz/Joritz eta Lontxo/Lontzi.

• 839. Karlos III.a Gizena, Karolingiar Inperioko enperadorea, hil zen (j. 839).
• 915. Al-Hakam II.a, Kordobako bigarren omeiar kalifa, jaio zen (h. 976).
• 1151. Suger frantziar fraide, politikari eta historialaria hil zen.
• 1333. Henrike II.a Gaztelakoa, Gaztelako erregea, jaio zen (h. 1379).
• 1596. Jan van Goyen herbehereetar pintorea eta marrazkilaria jaio zen (h. 1656).
• 1599. Edmund Spenser ingeles poeta hil zen.
• 1625. Jan Brueghel Zaharra flandestar margolaria hil zen (j. 1568).
• 1654. Jacques Lemercier frantziar arkitektoa eta eskultorea hil zen.
• 1691. George Fox, kuakero sektaren sortzailea, hil zen (j. 1624).
• 1717. Maria Sibylla Merian alemaniar naturalista, esploratzailea eta margolaria hil zen (j. 1647).
• 1750. Madrilgo Ituna sinatu zuten, Tordesillasekoa ezerezean utziz.
• 1758. Valentin Salhakoa lapurtar itsasontzi kapitaina eta sail jenerala jaio zen (h. 1841).
• 1759. Lisboan hainbat noble hil zituzten, Portugalgo Jose I.aren aurkako atentatuan parte hartu zutelakoan.
• 1785. Xabier Munibe Peñafloridako kondea, euskal idazle eta musikagilea eta Euskalerriaren Adiskideen Elkartearen sortzailea, hil zen (j. 1729).
• 1808. Jørgen Roed, Danimarkako Urre Aroko erretratu egile margolaria jaio zen (h. 1888).
• 1822. Greziako banderaren diseinua onartu zen.
• 1835. Frantzisko Petrirena Rekondo, Xenpelar, gipuzkoar bertsolaria jaio zen (h. 1869).
• 1844. Joaquín Rucoba espainiar arkitektoa jaio zen (h. 1919).
• 1854. Anthony Fossek eskusoinuaren patentea lortu zuen.
• 1858. Oskar Minkowski, alemaniar fisiologo eta patologoa jaio zen (h. 1931).
• 1859. Kostis Palamas, greziar poeta jaio zen (h. 1934).
• 1875. Sebastian Gabriel Borboikoa, Espainia eta Portugalgo infantea, hil zen (j. 1811).
• 1884. Jose Juan Santesteban donostiar musikaria eta konposatzailea hil zen (j. 1809).
• 1888. Alexander Graham Bellek National Geographic Society sortu zuen. National Geographic aldizkaria kaleratzen hasi ziren.
• 1888. Enrique Eguren arabar zientzialaria jaio zen (h. 1944).
• 1894. Chaïm Soutine lituaniar margolaria jaio zen (h. 1943).
• 1898. Émile Zola idazleak J’accuse artikuluarekin Dreyfus afera azaleratu zuen.
• 1902. Raymond Ruyer frantziar filosofoa jaio zen (h. 1987).
• 1904. Nathan Milstein ukrainar-estatubatuar biolinista jaio zen (h. 1992).
• 1906. Aleksandr Stepanovitx Popov errusiar fisikaria eta ingeniaria hil zen (j. 1859).
• 1910. Irrati publikoko lehen transmisioa egin zen New Yorkeko Metropolitan antzokitik.
• 1914. Valentin Zubiaurre Urionabarrenetxea bizkaitar musikagilea, Madrilen hil zen (j. 1837).
• 1915. Avezzanon (Italia) izandako lurrikaran 29.800 lagun hil ziren.
• 1919. Robert Stack estatubatuar aktorea jaio zen (h. 2003).
• 1924. Roland Petit frantziar dantzaria eta koreografoa jaio zen (h. 2011).
• 1929. Wyatt Earp estatubatuar pistolaria, jokalaria eta polizia ofiziala jaio zen (j. 1848).
• 1935. Sarren (g.e. Alemanian) egindako galdeketan, boto emaileen %90,3 Alemania Naziarekin bat egitearen alde agertu zen.
• 1938. Jean Cabut, Cabu, frantziar marrazkigilea jaio zen (h. 2015).
• 1938. Gregorio Peces-Barba, espainiar politikaria eta abokatua jaio zen (h. 2012).
• 1941. Pasqual Maragall, Kataluniako Generalitateko 127. Presidentea, jaio zen.
• 1941. James Joyce irlandar idazlea, XX. mendeko ingelesezko idazle garrantzitsuenetakoa hil zen (j.1882).
• 1941. Pasqual Maragall, Kataluniako politikaria, jaio zen.
• 1948. Mario Onaindia euskal herritar politikari sozialista, idazlea eta ETAkide izandakoa jaio zen (h. 2003).
• 1953. Josip Broz Tito Yugoslaviako presidente izendatu zuten.
• 1956. Lyonel Feininger alemaniar-estatubatuar margolaria eta marrazkilaria hil zen (h. 1956).
• 1964. Karol Wojtila (geroago Joan Paulo II.a aita santua izango zena) Krakoviako artzapezpiku izendatu zuten.
• 1964. Felisberto Hernández uruguaitar idazlea hil zen (j. 1902).
• 1969. Beatles taldeak Yellow Submarine albuma azaldu zuten.
• 1970. Marco Pantani txirrindulari italiarra jaio zen (h. 2004).
• 1974. Salvador Novo mexikar idazlea hil zen (j. 1904).
• 1975. Unai Apeztegia nafar pilotaria jaio zen.
• 1979. Gorka Otxoa euskal aktore eta umorista jaio zen.
• 1980. María de Villota espainiar auto gidaria jaio zen (h. 2013).
• 1988. José María Peña, euskal herritar futbolari eta atleta hil zen (j. 1895).
• 1991. SESBeko tropek Vilniusen elkartutako lituaniar independentisten aurka egindako erasoan 14 lagun hil eta 1.000tik gora zauritu zituzten.
• 1992. Henri Queffelec frantziar idazlea hil zen (j. 1910).
• 1993. Mozart Camargo Guarnieri brasildar musikagilea hil zen (j. 1907).
•  1993. René Pleven, Frantziako lehen ministroa, hil zen (j. 1901).
• 2000. Joan Paulo II.ak Donostiako gotzain-ohiaren, Jose Maria Setien, zesioa onartu zuen.
• 2001. Richter eskalan 7.6 graduko lurrikara El Salvadorren. 800 hildako eta milaka pertsona etxerik gabe utzi zituen.
• 2002. José María Sánchez-Silva espainiar idazle eta kazetaria hil zen (j. 1911).
• 2005. Sorne Unzueta, Utarsus, euskal idazlea hil zen (j. 1900).
• 2007. Pirinioetako Taillon mendia eskalatzen ari zirela, Berako eta Lesakako 3 mendizale hil ziren amilduta, eskalatzen ari zirenean:
  • Luis Mari Pikabea Zubieta, nafar alpinista (j. 1973).
  • Xabier Zubieta Erkizia, nafar alpinista.
  • Xabier Saralegi Alzate, nafar alpinista.
• 2009. Patrick McGoohan irlandar-estatubatuar aktorea hil zen (j. 1928).
• 2011. Australiako Queensland estatuko uholdeetan hamabost pertsona hil ziren. Brisbanen ehundaka pertsona euren etxeetatik atera behar izan zituzten.
• 2012. Juan Antonio Usparitza, bizkaitar medikua, DYA errepide sorospen erakundearen sortzailea hil zen (j. 1919).
• 2015. José Luis Moro espainiar marrazkilaria hil zen (j. 1926).
• 2016. Ignacio Salas, bizkaitar kazetaria, San Pedro del Pinatarren hil zen (j. 1945).

Urtarrilaren 12a

 

• 1474. Nitiananda, santu hinduista bengalia jaio zen (h. 1540 inguruan).
• 1610. Andaluziako moriskoak bidaltzea dekretatu zuten.
• 1625. Jan Brueghel, Zaharra flandiar margolaria hil zen (j. 1568).
• 1628. Charles Perrault, frantses ipuin idazlea, Erpurutxo, Txanogorritxu edo Loti Ederraidatzi zituena, jaio zen (h. 1703).
• 1790. Pirinio Atlantikoetako departamentu sortu zuten, Ipar Euskal Herria eta Biarno batuz.
• 1809. Leopoldo O’Donnell militar eta politiko espainiarra jaio zen (h. 1867).
• 1816. Frantziako gobernuaren lege batek Napoleon Bonaparteren familia osoa desherriratu zuen.
• 1869. Bilboko Arenalean izugarrizko uholdeak izan ziren.
• 1876. Jack London idazle estatubatuarra jaio zen (h. 1916).
• 1886. Ilya Ulyanov, Leninen aita, hil zen (j. 1831).
• 1893. Hermann Göring jaio zen Rosenheimen. Politikari eta militar alemaniarra izan zen, Hitlerren ordezkaria eta Luftwafferen komandante gorena izandakoa (h. 1946).
• 1893. Alfred Rosenberg, politiko estonioa eta buruzagi nazia jaio zen Tallinnen (h. 1946).
• 1923.  ‘Time’, estatubatuar aldizkariaren lehen zenbakia atera zen.
• 1924. Eduardo Txillida eskultore donostiarra jaio zen (h. 2002).
• 1933. Casas Viejaseko (Cadiz, Andaluzia, Espainia) altxamendu anarkista zapuztuko zuten tropa errepublikarrek (Bezperan hasita zegoen).
• 1949. Haruki Murakami idazle japoniarra jaio zen.
• 1952. Santiago Corella, El Nani, atrakadore espainiarra jaio zen.
• 1952. Howard Stern aktore, umoregile eta idazle estatubatuarra jaio zen.
• 1956. Ana Rosa Quintana telebistako aurkezle eta kazetari espainiarra jaio zen.
• 1959. Per Gessle konpositore eta abeslari suediarra (Roxette) jaio zen.
• 1960. Egiptoko Asuango urtegiko presa eraikitzen hasi ziren.
• 1964. Jeff Bezos Amazon.com gunearen sortzaile eta lehendakaria jaio zen.
• 1965. Rob Zombie musiko, zinema zuzendari eta idazle estatubatuarra jaio zen.
• 1968. Heather Mills aktibista ingelesa eta Paul McCartneyren emazte ohia jaio zen.
• 1974. Melanie Chisholm abeslari britainiarra (Spice Girls) jaio zen.
• 1975. Jason Freese musikari estatubatuarra (Green Day) jaio zen.
• 1976. Agatha Christie idazle britainiarra hil zen (j. 1890).
• 1991. Alfontso Gerra Espainiako lehendakariordeak bere dimisioa aurkeztu zuen.
• 1998. Ramon Sampedro tetraplegikoak bere buruaz beste egin zuen.

Urtarrilaren 11

• 347. Teodosio I.a Handia erromatar enperadorea jaio zen (h. 395).
• 705. Joan VI.a Aita santua hil zen.
• 782. Kōnin enperadorea Japoniako 49. enperadorea hil zen (j. 709).
• 811. Euskaldunek Karlomagnoren armada azpiratu zuten Altabizkar mendietan.
• 889. Abd ar-Rahman III.a, Kordobako emir eta kalifa eta omeiar leinuko printze Al-Andalusekoa jaio zen (h. 961).
• 912. Abd Allah I.a Kordobakoa, Kordobako VII. emir omeiarra jaio zen (h. 912).
• 1503. Parmigianino, italiar margolari manierista jaio zen (h. 1540).
• 1055. Konstantino IX.a, Bizantziar Inperioko enperadorea, hil zen.
• 1494. Domenico Ghirlandaio, italiar Pizkundeko margolaria, hil zen (j. 1449).
• 1551. Pero Mexia, Pizkunde garaiko idazle, historialari eta humanista, hil zen (j. 1497).
• 1569. Ingalaterran ofizialki erregistratutako lehen loteria jokoa egin zen.
• 1632. Adam Frans van der Meulen, flandiar margolaria jaio zen (h. 1690).
• 1641. Franciscus Gomarus, Teologia-irakasle kalbinista hil zen (j. 1563).
• 1746. William Curtis, ingeles zientzialari eta naturalista jaio zen (h. 1799).
• 1748. Johann Bernoulli, suitzar matematikaria, mediku eta filologoa hil zen.
• 1775. Prithvi Narayan Shah, Nepalgo erresumaren fundatzailea eta lehenengo erregea, hil zen (j. 1722).
• 1801. Domenico Cimarosa, italiar musikagilea, hil zen (j. 1749).
• 1808. Victor de Persigny, frantziar politikaria jaio zen (h. 1872).
• 1814. James Paget, ingeles kirurgilaria eta patologoa, Patologiaren sortzailea jaio zen (h. 1899).
• 1835. Juan José Ruiz de Apodaca, espainiar noble eta militarra, Nafarroako erregeordea hil zen (j. 1754).
• 1842. William James, estatubatuar filosofo eta psikologoa eta pragmatismoaren aitzindaria jaio zen (h. 1910).
• 1865. Juan Hartmann, alemaniar astronomoa jaio zen (h. 1936).
• 1867. Frantzisko Zubiaurre Kiriko, Donostiako traineru patroia, jaio zen (h. 1926).
• 1874. Gail Borden, estatubatuar asmatzailea, hil zen (j. 1801).
• 1875. Alfontso XII.a Valentziako portura iritsi zen, Bartzelonatik, eta Madrilerantz abiatu zen Espainiako tronua okupatzeko xedez.
• 1875. Reinhold Moritzevitx Glière, alemaniar-poloniar jatorriko sobietar musikagilea jaio zen (h. 1956).
• 1879. Esteban Bilbao, euskal herritar politikari karlista eskuindarra, jaio zen (h. 1970).
• 1879. Miguel Loredo, bizkaitar hizlari eta publizista neokatolikoa hil zen (j. 1838).
• 1882. Theodor Schwann, alemaniar zientzialaria hil zen (j. 1810).
• 1889. Henri Pélissier, frantziar txirrindularia jaio zen (h. 1935).
• 1891. Jacinto Mikelarena, bizkaitar idazle eta kazetaria, jaio zen (h. 1962).
• 1891. Georges Eugène Haussmann frantziar politikaria hil zen(j. 1809).
• 1903. Alan Paton, hegoafrikar idazlea eta apartheid aurkako aktibista jaio zen (h. 1988).
• 1905. Iñaki Goenaga euskal idazlea jaio zen (h. 2005).
• 1906. Albert Hofmann, suitzar kimikaria, LSDaren eraginak aztertu, kontsumitu eta sintetizatu zituelako ezaguna jaio zen (h. 2008).
• 1905. Honorato Pla Landa, nafar irakasle, euskaltzale eta sindikalista jaio zen (h. 1957).
• 1907. Pierre Mendès France, Frantziako lehen ministroa jaio zen (h. 1982).
• 1908. Eduardo García Máynez, mexikar filosofo eta legegizona jaio zen (h. 1993).
• 1913. Tibetek independentzia lortu zuen.
• 1919. Pedro Berrondo, euskal idazlea, itzultzailea eta apaiza jaio zen (h. 2002).
• 1922. Lehen aldiz intsulina eman zitzaion diabetea zuen gizaki bati, Toronton.
• 1923. Frantziak eta Belgikak Alemaniaren menpeko Ruhr eskualdea okupatu zuten, Lehen Mundu Gerrako kalteordainak ematera behartzeko.
• 1926. Miguel Soroa, Soroa II.a, elduaindar pilotaria jaio zen (h. 2008).
• 1928. Thomas Hardy, britainiar idazlea hil zen (j. 1840).
• 1930. Mixel Burukoa, baionar politikari abertzalea eta medikua jaio zen (h. 1990).
• 1930. Rod Taylor australiar aktorea jaio zen (h. 2015).
• 1933. Casas Viejasko gertakariak izan ziren, anarkisten altxamendua Azañaren errepresio gogorra jasan zuena.
• 1935. Amelia Earhartek Hawai eta Kalifornia arteko bidaia egin zuen, hegazkinez pertsona bakarrak egindakoa lehen aldiz.
• 1940. Teodoro Dublang, arabar margolaria hil zen (j. 1874).
• 1941. Barry Flanagan, galestar eskultore eta poeta jaio zen (h. 2009).
• 1941. Emanuel Lasker, alemaniar xake jokalaria, Munduko Xake Txapelduna hil zen (j. 1868).
• 1944. Galeazzo Ciano, italiar buruzagi faxista hil zen (j. 1903).
• 1946. Enver Hoxhak Albaniako Herri Errepublika aldarrikatu zuen.
• 1962. Huascaraneko (Peru) lurjausi batek 4.000 hildako eragin zituen.
• 1966. Alberto Giacometti, suitzar eskultore, margolari eta marrazlea, hil zen (j. 1901).
• 1972. Ekialdeko Pakistanek izena aldatu zuen, eta Bangladesh bihurtu zen.
• 1972. Amanda Peet, estatubatuar aktorea jaio zen.
• 1983. Nikolai Podgorni, sobietar estatu-gizona, hil zen (j. 1903).
• 1988. Isidor Isaac Rabi, estatubatuar fisikaria, 1944ko Fisikako Nobel saria, hil zen (j. 1898).
• 1988. Marino Aierra, Espainiako Gerra Zibilaren ondoren Hego Amerikara ihesi joandako itzultzailea eta apaiz sekulartua, Argentinan hil zen (j. 1903).
• 1989. Eugène Goienetxe, lapurtar historialaria hil zen (j. 1915).
• 1991. Carl David Anderson, estatubatuar fisikaria, 1936ko Fisikako Nobel Saria hil zen (j. 1905).
• 1995. Roque Esteban Scarpa txiletar idazlea hil zen (j. 1914).
• 2001. Guillermo Lazkano, euskal herritar musikaria hil zen (j. 1910).
• 2002. Henri Verneuil, armeniar-frantziar zinema zuzendaria, hil zen (j. 1920).
• 2003. Ipar Koreak Tratado de No Proliferación Nuclear delakoa eta Energia Atomaikoaren Nazioarteko Erakundea abandonatu zuen, baina energia nuklearra helburu baketsuetako bakarrik erabiliko zuela ziurtatu zuen.
• 2008. Edmund Hillary, Everestera Tenzing Norgayekin igo zen lehenengo alpinista, hil zen (j. 1919).
• 2009. Munduko Likidoturiko gas naturala garraiatzen duen gasontzirik handiena, Mozah, Bilboko portura etorri zen bere lehen bidaian.
• 2010. Éric Rohmer, frantziar zinemagile, idazle, kazetari eta kritikaria hil zen (j. 1920).
• 2013. Mariangela Melato italiar antzezlea hil zen (j. 1941).
• 2014. Garbiñe Muguruza tenislariak Hobart International txapelketa irabazi zuen. Ondorioz, WTA sailkapeneko 58. postutik 38.era igo zen.
• 2014. Zoltán Pál Dienes, hungariar matematikaria, matematikaren didaktikan egindako ekarpenengatik ezaguna hil zen (j. 1916).
• 2014.  Ariel Sharon, Israelgo lehen ministroa hil zen (j. 1928).
• 2015. Anita Ekberg suediar aktore eta modeloa hil zen (j. 1931).
• 2016. Rafael Usón espainiar kimikaria hil zen (j. 1926).

Urtarrilaren 10a

Sehaska egutegiko izendegia: Bihar eta Gilen.

• K. a. 49. Julio Zesarrek Rubicon ibaia gurutzatu zuen, gerra zibila piztuz.
• 681. Agaton Aita santua hil zen.
• 976. Joan I.a Tzimiskes Bizantziar Inperioko enperadorea hil zen.
• 1276. Gregorio X.a Aita santua hil zen.
• 1322. Pierre Auriol frantziskotar filosofo eskolastiko eta teologoa hil zen.
• 1635. Alessandro Farnese, Parmako printzea, Nafarroako erregeordea, jaio zen (h. 1689).
• 1645. William Laud Ingalaterrako apezpiku anglikanoa hil zen (j. 1573).
• 1704. Johann Jakob Haid, alemaniar grabatzaile, margolari eta liburu-argitaratzailea, jaio zen (h. 1767).
• 1706. Luisa Roldán, La Roldana, espainiar eskultore barrokoa, hil zen (j. 1652).
• 1745. Isaac Titsingh, herbehereetar kirurgialari, jakintsu, agente komertzial eta enbaxadorea, jaio zen (h. 1812).
• 1754. Edward Cave ingeles inprimatzaile eta argitaratzailea hil zen (j. 1691).
• 1760. Johann Rudolf Zumsteeg alemaniar musikagilea jaio zen (h. 1802).
• 1769. Michel Ney, frantziar mariskala, Elchingengo dukea eta Moskovako printzea, jaio zen (h. 1815).
• 1778. Lineo suediar zientzialari eta naturalista hil zen (j. 1707).
• 1803. Ludolf Camphausen renaniar bankari eta politikaria jaio zen (h. 1890).
• 1810. Napoleon eta Josefina arteko ezkontza ezeztu zuten.
• 1811. Melchior Paul von Deschwanden suitzar margolaria jaio zen (h. 1881).
• 1824. Viktor Emanuel I.a Sardiniakoa Sardiniako erregea hil zen (j. 1759).
• 1828. François de Neufchâteau, konde François, frantziar idazle eta politikaria, hil zen (j. 1750).
• 1833. Adrien-Marie Legendre frantziar matematikaria hil zen (j. 1752).
• 1835. Fukuzawa Yukichi, japoniar idazle, filosofo eta hezitzailea, jaio zen (h. 1901).
• 1859. Francesc Ferrer i Guàrdia kataluniar politikari eta pedagogo iraultzailea jaio zen jaio zen Alellan (Bartzelona) (h. 1909).
• 1863. Londresko metroa inauguratu zen, Paddington eta Farringdon geltokien arteko linearekin.
• 1877. Derrigorrezko soldadutza ezarri zuten Espainian (4 urte aktiboan eta beste 4 erreserban).
• 1880. Manuel Azaña, politiko, idazle eta Espainiako Bigarren Errepublikako presidentea (1936–1939),  jaio zen (h. 1940).
• 1880. Cucaracha mendietan (Panama) lehen dinamita kargek egin zuten eztanda istmoan zeuden mendilerroak zulatu eta Panamako kanala ireki nahian.
• 1880. Manuel Azaña Espainiako Bigarren Errepublikako presidentea (1936-1939) jaio zen (h. 1940).
• 1882. Eugène Delporte belgikar astronomoa jaio zen (h. 1955).
• 1883. Aleksei Nikolaievitx Tolstoi errusiar idazlea jaio zen (h. 1945).
• 1883. Maria Francisca Marcelina Camino Arregi, Maria Maestra, oriotar irakaslea, jaio zen  (h. 1962).
• 1886. Jose Gontzalo Zulaika, Aita Donostia musikari ospetsua, jaio zen Donostian (h. 1956).
• 1890. Klaudio Otaegi euskal idazlea hil zen (j. 1836).
• 1892. Nicanor Narbarte gipuzkoar kirolzale eta euskalzalea, euskal abizenei buruzko liburu baten idazlea jaio zen (h. 1970).
• 1893. Vicente Huidobro txiletar idazlea jaio zen (h. 1948).
• 1900. Banco Guipuzcoanok ateak ireki zituen lehen aldiz Donostian.
• 1900. Raymond Régamey frantziar teologoa eta arte-historialaria jaio zen (h. 1996).
• 1902. Manuel García Sesma nafar irakaslea, idazlea, historiagilea eta poeta jaio zen (h. 1991).
• 1903. Enrique Txabarri euskal belar hockey jokalaria jaio zen (h. 1993).
• 1904. Jesus Gartzia Leoz nafar musikagilea jaio zen (h. 1953).
• 1904. Jean-Léon Gérôme frantziar margolaria eta eskultorea hil zen (j. 1824).
• 1908. Paul Henreid estatubatuar zinema-aktore eta zuzendaria jaio zen (h. 1992).
• 1909. Federico Ezkerra euskal txirrindularia jaio zen (h. 1986).
• 1912. Juan Labat, Labat, argentinar pilotaria, xarean eta palan aditua, jaio zen (h. 2002).
• 1913. Gustáv Husák Txekoslovakiako presidentea jaio zen (h. 1991).
• 1916 . Guido Baccelli italiar sendagile eta politikaria hil zen (j. 1830).
• 1917. Buffalo Bill, estatubatuar esploratzailea, bufalo ehiztaria eta ikuskizun antolatzailea, hil zen (j. 1846).
• 1920. Lehen Mundu Gerra ofizialki amaitu zen, Versaillesko Ituna indarrean sartzean.
• 1924. Max Roach estatubatuar bateria-jotzailea jaio zen (h. 2007).
• 1924. Eduardo Txillida donostiar eskultorea jaio zen (h. 2002).
• 1926. Jesús Loroño euskal txirrindularia jaio zen (h. 1998).
• 1926. Eino Leino finlandiar poeta, eleberrigilea eta saiakera-idazlea hil zen (j. 1878).
• 1927. Fritz Lang austriarraren Metropolis filma kaleratu zen, garaiko film mutu garestiena.
• 1928. Leon Trotski eta oposizio ezkertiarreko beste 30 kide bidali zituzten Sobiet Batasunetik. Trotski Alma-Atára (Almatyko probintzia) atzerriratu zen.
• 1929. Tintin, Hergék sortutako pertsonaia ospetsua, agertu zen lehen aldiz  Belgikako Le Vingtième Siècle egunkariaren suplementoan.
• 1945. Rod Stewart ingeles abeslaria eta musikaria jaio zen.
• 1946. Nazio Batuen Erakundearen lehen Batzar Nagusia izan zen Londresen, 51 estatu kideen ordezkariekin.
• 1949. Othon Friesz frantziar margolaria eta diseinatzailea hil zen (j. 1879).
• 1951. Sinclair Lewis, estatubatuar idazlea, 1930eko Literaturako Nobel saria hil zen (j. 1885).
• 1957. Gabriela Mistral, eusko eta aimara jatorriko txiletar idazlea, 1945eko Literaturako Nobel Saria hil zen (j. 1889).
• 1961. Dashiell Hammett estatubatuar idazlea hil zen (j. 1894).
• 1962. Ana Elordi euskal aktorea jaio zen.
• 1966. Nishizō Tsukahara japoniar almirantea hil zen (j. 1887).
• 1967. Charlotte Berend alemaniar margolaria eta Berlineko Sezesioko partaidea hil zen (j. 1880).
• 1970. Charles Olson abangoardiako estatubatuar olerkaria hil zen (j. 1910).
• 1970. Nicanor Narbarte gipuzkoar kirolzale eta euskalzalea, euskal abizenei buruzko liburu baten idazlea hil zen.
• 1971. Gabrielle Coco Chanel, frantziar moda diseinatzailea, hil zen (j. 1883).
• 1976. Pedro Ispizua Bermeo eta Bilboko udal arkitektoa hil zen (j. 1895).
• 1984. Inaxio Perurena euskal harri-jasotzailea jaio zen.
• 1984. Souvanna Phouma Laoseko Erresumako lehen ministroa hil zen (j. 1901).
• 1985. Daniel Ortega Nikaraguako presidente izendatu zuten.
• 1986. Jaroslav Seifert, txekiar poeta eta kazetaria, 1984ko Literaturako Nobel Saria, hil zen (j. 1901).
• 1993. Luther Gulick estatubatuar kudeaketa aditua hil zen (j. 1892).
• 1997. Alexander Robertus Todd, eskoziar biokimikaria, 1957ko Kimikako Nobel Saria, hil zen (j. 1907).
• 2008. Kolonbiako FARC gerrillak bi bahitu askatu ditu: Clara Rojas eta Consuelo Gonzalez Perdomo.
• 2010. Torbjørn Yggeseth norvegiar eski-jauzilaria hil zen (j. 1934).
• 2015. Francesco Rosi italiar zinemagilea hil zen (j. 1922).
• 2015. Robert Stone estatubatuar idazlea hil zen (j. 1914).
• 2016. Carles Puigdemont (Junts pel Sí) Kataluniako Generalitateko presidentea izendatua izan zen, CIUko bere alderdikide eta ordurarteko presidentea zen Artur Mas politikariaren ordez.
• 2016. David Bowie ingeles abeslaria eta musikaria hil zen (j.1947).

Urtarrilaren 9a

• 1349. Basilean (Suitzan), izurritearen errua juduei bota zioten eta preso hartu eta erre egin zituzten.
• 1522. Adriano de Utrecht Eliza Katolikoaren aitasantu aukeratu zuten, Adriano VI.a izena hartuz. Joan Paulo II.a arte ez da italiarra ez den beste aitasanturik izango.
• 1806. Londresen, Nelson almirantearen hileta izan zen, Saint Paul katedralean lurperatu zutelarik.
• 1863. Londresko metroaren linea bat zabaldu zen, munduko lehena.
• 1873. Napoleon III.a, Frantziako enperadorea (1852–1870) hil zen (j. 1808).
• 1875. Alfontso XII.a Bartzelonara iritsi zen Marseillatik Navas de Tolosa izeneko fragatan.
• 1878. Victor Manuel II.a, Piamonte-Sardiniako azken errege eta Italiako lehena, hil zen (j. 1820).
• 1908. Simone de Beauvoir idazle, filosofo eta feminista frantziarra jaio zen (h. 1986).
• 1923. Lehen hegaldia autogiron, Madrilen, Juan de la Cierva aeronautika asmatzaileak bultzatuta.
• 1939. Italiak Libia bere lurraldearen parte bilakatu zuen.
• 1951. Nazio Batuen New Yorkeko egoitza inauguratu zuten.
• 1959. Vega de Tera uharkako presa lehertu zen eta Ribadelago herrian (Zamora) 450 biztanletik 150 hil ziren.
• 1986. Kodak enpresak bat-bateko kamerak egiteari eta saltzeari utziko zion, patente kontuan Polaroidekin zuen borroka galdu eta gero.
• 2007. Apple enpresak, iPhone merkaturatuko zuela esan zuen Macworlden.

Urtarrilaren 8a

• 1324. Marco Polo esploratzaile italiarra hil zen (j.1254).
• 1601. Baltasar Gracian, espainiar idazlea, jaio zen (h. 1658).
• 1642. Galileo Galilei, italiar filosofo, fisikari eta astronomoa hil zen (j.1564).
• 1856. Boraxa aurkitu zuten, detergente, suabizante, xaboi, desinfektante eta pestizidetan asko erabiliko dena.
• 1870. Miguel Primo de Rivera militar eta diktadore espainiarra jaio zen (h.1930).
• 1875. Manuel Iradier gasteiztarrak Afrikako bidaia hasi zuen.
• 1879. Baldomero Espartero, espainiar militar eta politiko liberala, hil zen (j. 1793).
• 1888. Julene Azpeitia, idazlea eta ikastolen bultzatzailea, jaio zen Zumaian (h. 1980).
• 1902. Carl Rogers, estatubatuar psikologoa, jaio zen (h. 1987).
• 1918. Woodrow Wilsonen 14 puntuak publikatu ziren, Nazioen Ligaren oinarri.
• 1935. Elvis Presley musikari estatubatuarra jaio zen (h. 1977).
• 1942. Stephen Hawking fisikari britainiarra jaio zen.
• 1947. David Bowie abeslari britainiarra jaio zen.
• 1959. Fidel Castro kubatarrak Santiago de Cuba bereganatu zuen, eta Kubako Iraultza gauzatu zuen.
• 1974. LPEE (OPEP) erakundeak petrolioaren prezioa estabilizatzea erabaki zuen Ginebran, baldin eta herrialde industrializatuek inflazioari eutsi eta konpainia handiek bere etekinak gutxitzen bazituzten.
• 1982. Andorran lehen aldiz presidente bat aukeratu zuten.
• 1986. Laborategian kontzebitutako lehen hirukiak jaio ziren Israelen.

Urtarrilaren 7a

• 1536. Katalina Aragoikoa, Ingalaterrako erregina izan zena, hil zen (j. 1485).
• 1610. Galileo Galileik Jupiterren 4 satelite ikusi zituen aldi berean: Calisto, Europa, Ganimedes eta Io.
• 1714. Idazteko makina patentatu zuten (urte batzuk geroago fabrikatu zuten).
• 1768. Josef Bonaparte, Pepe Botella, Napoleon Bonaparteren anaia eta Espainiako (1808 – 1813)eta Napoliko errege (1806 – 1808) izango zena, jaio zen (h. 1844).
• 1782. Juan Etxamendi bertsolari nafarra jaio zen Luzaiden (Nafarroa) (h.1879).
• 1927. Telefono bitartezko lehen nazioarteko elkarrizketa egin zen, New York eta London bitartean.
• 1936. Espainian, Niceto Alcalá Zamorak, Espainiako Bigarren Errepublikako presidenteak, Gorteak disolbatu zituen eta hauteskundeak konbokatu otsailaren 16rako.
• 1943. Nikola Tesla ingeniari elektriko eta asmatzaile serbiarra hil zen (j. 1856).
• 1953. AEBetan, Harry Truman presidenteak hidrogeno bonba garatu zutela iragarri zuen.
• 1964. Nicolas Cage aktore estatubatuarra jaio zen.
• 1980. India: Indira Gandhiren alderdi politikoak hauteskundeak irabazi zituen.
• 1989. Hirohito, japoniar enperadorea (1926tik 1989), hil zen (j. 1901).
• 2015. Frantziako Paris hiriburuan Charlie Hebdoren aldizkariaren egoitzaren aurkako atentatua jazo eta 12 lagun hil eta beste 4 zauritu dituzte.

Urtarrilaren 6a

• 1412. Jeanne d´Arc jaio zen.
• 1492. Errege-erregina Katolikoak Granadan sartu ziren, Boabdil garaitu ondoren.
• 1540. Ingalaterra, Henrike VIII.a Ana Cleveseskoarekin ezkondu zen. Laugarren emaztea zuen hau eta, ezagutu zuenean, baztangaren markak zituela eta ez zitzaion batere gustatu. Berehala utziko zuen. Henrikeren emazteen artean azkena izango zen hiltzen.
• 1598. Teodoro I.a Errusiako tsarra hil zen (j. 1557).
• 1655. Leonor Magdalena Palatinado-Neoburgokoa Austriako enperatriza jaio zen (h. 1720).
• 1745. Jacques-Étienne Montgolfier, abiazioaren sustatzaile frantsesa, jaio zen (h. 1799).
• 1775. Auguste Jean Ameil, frantses brigada jenerala, jaio zen (h. 1822).
• 1838. Samuel Morsek eta Alfred Vail laguntzaileak telegrafo elektrikoa lehen aldiz erakutsi zuen.
• 1852. Louis Braille Braille kodearen sortzailea hil zen (j. 1809).
• 1875. Alfontso XII.a Parisetik Madrilerantz abiatu zen, Espainiako errege izateko xedez.
• 1878. Asociación Euskara de Navarra lehen aldiz batzartu zen, euskara, euskal literatura eta historia zaintzeko eta hedatzeko asmoarekin.
• 1914. AEBetan, Henry Fordek ordu eta erdira jaitsi zuela T modeloa ekoizteko denbora eta bere lantegietan langileek 8 orduko jornada egingo zutela jakinarazi zuen.
• 1919. Theodore Roosevelt, presidente estatubatuar ohia eta etorkizunean presidente izango zen Franklin Delano Roosevelten urrutiko lehengusua, hil zen (j.1858).
• 1919. Alemanian Karl Liebknecht, Rosa Luxemburg eta Georg Ledebourrek zuzenduriko altxamendu espartakistak porrot egin zuen.
• 1945. Polonian, sobietar tropek Auschwitzeko kontzentrazio esparruan sartu ziren eta 5.000 presotik gora utzi zituzten aske.
• 1945. Edith Frank-Holländer, Ana Franken ama, hil zen (j. 1900).
• 1953. Malcolm Young, AC/DC taldeko gitarra, jaio zen.
• 1979. ETAk, Antonio Ramirez Gallardo goardia zibila eta bere neskalaguna erail zituen Beasainen.
• 2009. Ron Asheton, The Stooges taldeko gitarra-jolearen gorpua aurkitu zuten. Egia esan, egun batzuk lehenago hila zegoen. (j. 1948)

Urtarrilaren 5a

• 1744. Gaspar Melchor de Jovellanos, espainiar idazle eta politikoa, jaio zen (h. 1811).
• 1759. AEBetan, George Washington Martha Dandridge Custisekin ezkondu zen.
• 1762. Constanze Weber, Mozarten emaztea, jaio zen (h. 1842).
• 1841. Arabak, Bizkaiak eta Gipuzkoak zituzten foruak ezeztu zituzten.
• 1886. Robert Louis Stevensonen Dr. Jekyll eta Mr. Hyde liburua argitaratu zen.
• 1895. Frantzian, Alfred Dreyfus ofiziala degradatua izan zen eta betirako kartzelaratu zuten Deabruaren irlan.
• 1896. Austriako prentsak, Wilhelm Röntgenek erradiazio elektromagnetikoa –X izpiak– aurkitu zuela plazaratu zuen.
• 1902. Resurreccion Maria Azkuek Ibaizabal astekaria sortu zuen.
• 1903. Praxedes Mateo Sagasta, espainiar politikoa, hil zen (j. 1825).
• 1909. Kolonbiak Panamaren independentzia aintzatetsi zuen.
• 1914. AEBetan, Ford Motor Companyk 8 orduko jornada laborala anuntziatu zuen eta 5,5 dolarreko soldata minimoa.
• 1919. Alemanian Alemaniar Langileen Komite Librea sortu zen, geroago Alderdi Nazia izango zena.
• 1931. Juan Goytisolo idazle kataluniarra, jaio zen.
• 1932. Umberto Eco idazle, hizkuntzalari eta filosofo italiarra, jaio zen.
• 1933. Golden Gate Zubia eraikitzen hasi ziren San Frantziskoko badian.
• 1936. Ramon Maria Valle-Inclan idazle galiziarra hil zen (j.1866).
• 1938. Joan Karlos I.a Espainiako erregea jaio zen.
• 1960. Phil Thornalley, britainiar musikoa eta The Cure taldeko kidea, jaio zen.
• 1969. Marilyn Manson, estatubatuar abeslari eta artista, jaio zen.
• 1970. Max Born matematikari eta fisikari alemaniarra, 1954ko Fisikako Nobel Saria irabazi zuena, hil zen (j. 1882).

Urtarrilaren 4a

• 1642. Isaac Newton, ingeles zientzialari, alkimista, filosofoa eta matematikaria, jaio zen (h. 1727).
• 1643. Isaac Newton matematikari eta fisiko britainiarra jaio zen (h. 1727).
• 1740. Jose Ignazio Gerriko Enatarriaga, gipuzkoar idazlea eta apaiza, jaio zen (h. 1824).
• 1785. Jacob Grimm, alemaniar ipuin idazlea eta Wilhelm Grimm ipuin idazlearen anaia jaio zen (h. 1863).
• 1813. Luis Luziano Bonaparte frantzes euskalaria jaio zen (h. 1891).
• 1833. Fernando VII.a Espainiako erregeak Lege Salikoa atzera bota zuen eta Berrespen Pragmatikoa aldarrikatu; Lehen Gerra Karlistaren hasiera.
• 1852. Louis Braille, behatzen bidez irakurtzeko bere izena daraman sistemaren frantziar asmatzailea hil zen (j. 1809).
• 1863. Suezeko kanala ireki zuten, Itsaso Gorria eta Mediterraneoa itsasoa batuz.
• 1864. Pepe Artola gipuzkoar idazlea jaio zen (h. 1929).
• 1879. Manuel Maria Smith Ibarra, bizkaitar arkitektoa jaio zen (h. 1956).
• 1895. Manuel Pavía Rodríguez de Alburquerque, espainiar miliarra  hil zen (j. 1827).
• 1904. Espainian aeronautikako lehen laborategia jarri zen.
• 1912. Ignacio Kortabitarte, bizkaitar esku pilotaria jaio zen (h. 1998).
• 1918. Errusiak Finlandiaren independentzia onartu zuen.
• 1920. Benito Pérez Galdós, espainiar idazlea, hil zen (j. 1843).
• 1928. Castor Jauregibeitia Cocherito de Bilbao, bizkaitar zezenlaria hil zen (j. 1876).
• 1946. IBM, estatubatuar enpresak, Francisco Francori 109.000 pezeta esleitu zizkion, Espainiako beharginen artean banatzeko xedez.
• 1954. AEBetan, Elvis Presleyk lehen diska grabatu zuen.
• 1956. Bernard Sumner, britainiar musikoa  (New Order, Joy Division, Electronic) jaio zen.
• 1958. Sputnik 1 sobietar satelitea atmosferan desintegratu zen.
• 1960. Michael Stipe, estatubatuar abeslaria (REM), jaio zen.
• 1960. Albert Camus, frantziar idazlea eta filosofoa, hil zen (j. 1923).
• 1963. Till Lindemann, Rammstein taldeko abeslaria, jaio zen.
• 1966. Pierre Narbaitz Jauregi, baxenabar misiolaria hil zen (j. 1910).
• 1972. Aquilina Terreros San Martín, bizkaitar ehun urteko emakumea, hil zen (j. 1866).
• 1977. Manifestaldiak Espainia osoan amnistia eskatuz.
• 1978. Euskal Kontseilu orokorra sortu zen, Jesus Maria Leizaola lehen lehendakari izanez.
• 1986. Phil Lynott, Thin Lizzy irlanda rock taldeko baxu-jotzaile eta taldeburua, hil zen (j. 1949).
• 1995. Brooks Stevens, estatubatuar diseinatzaile industriala hil zen.

Urtarrilaren 3a

Sehaska egutegiko izendegia: Jenofa.

Jaieguna: Bilboko Eliza Nagusiaren festaburua. Erdi Aroko ezpata ospetsua.

• K. a. 106. Zizeron, erromatar filosofoa, jaio zen (h. K. a. 43).
• 235 edo 236. Antero, Eliza katolikoaren Aita Santua, hil zen (j. ???).
• 313. Nintoku, Japoniako 16. enperadorea, jaio zen (h. 399).
• 1179. Tibalt III.a Xanpainakoa, jaio zen (h. 1201).
• 1196. Tsuchimikado, Japoniako enperadorea, jaio zen (h. 1231).
• 1239. Joan II.a Bretainiakoa, Bretainiako dukea, jaio zen (h. 1305).
• 1321. Iraurgi izeneko lekuan Azkoitia sortu zen, Alfontso XI.a agintean zela.
• 1322. Filipe II.a Nafarroakoa eta V.a Frantziakoa Luzea, hil zen (j. 1292–1293); erregealdia amaitu eta Karlos I.a Nafarroakoa eta IV.a Frantziakoarena hasi zen.
• 1468. Joanes I.a Albretekoa, Albreteko 15. kondea, hil zen (j. 1425).
• 1496. Leonardo da Vincik bere makina hegalaria probatu zuen, arrakastarik gabe.
• 1521. Leon X.a Aita Santuak Martin Luther eskumikatu zuen.
• 1639. Éléonore Desmier d’Olbreuse, Wilhelmsburgeko kontesa eta Brunswick-Lüneburgeko dukesa, jaio zen (h. 1722).
• 1630. Juan Villela, bizkaitar politikaria, Madrilen, hil zen (j. 1563).
• 1698. Pietro Metastasio, italiar libreto egilea eta olerkaria, jaio zen (h. 1782).
• 1705. Luca Giordano, italiar margolaria, hil zen (j. 1634).
• 1756. Jérôme Pétion de Villeneuve, frantziar idazle eta politikaria, Parisko alkatea, jaio zen (h. 1794).
• 1777. Princetoneko bataila (AEB): George Washington, estatubatuar jeneralak, Charles Cornwallis britainiarra garaitu zuen.
• 1779. Gustav Philipp Zwinger, alemaniar margolaria, jaio zen (h. 1819).
• 1785. Baldassare Galuppi, italiar musikagile barrokoa, hil zen (j. 1706).
• 1795. Errusiak eta Austriak itun bat sinatu zuten Polonia bien artean banatzeko.
• 1795. Errusiak eta Austriak itun bat sinatu zuten Polonia bien artean banatzeko.
• 1802. Félix Dupanloup, frantziar prelatua, jaio zen (h. 1878).
• 1810. Anton Abadia, euskal geografoa, astronomoa eta euskal kulturaren eragilea (h. 1897).
• 1815. Austriak, Erresuma Batuak eta Frantziak Prusia eta Errusiaren aurkako ezkutuko aliantza eratu zuten.
• 1833. Ingalaterrak Malvina Uharteak inbaditu zituen.
• 1835. Lehen Karlistadan zehar Ormaiztegiko gudua jazo zen.
• 1836. Mexikok Espainiatik bereizi eta independentzia lortu zuen.
• 1845. Antero Apaolaza, gipuzkoar idazlea eta Bergarako alkatea, jaio zen (h. 1908).
• 1846. Pedro María Unanue, bizkaitar kantari tenorra, hil zen (j. 1814).
• 1866. Aquilina Terreros San Martín, 106 urte eta egun bat bizi izandako bizkaitar emakumea (h. 1972).
• 1867. Juan Kruz Zapirain, gipuzkoar bertsolaria, jaio zen (h. 1934).
• 1870. Atentatua Madrilen Prim jeneralaren (gobernuko presidentea) aurka.
• 1874. Pavía jeneralak Espainiako Lehen Errepublikari amaiera eman zion.
• 1875. Pierre Larousse, frantziar pedagogoa, entziklopedista eta argitaldaria, hil zen (j. 1817).
• 1876. Wilhelm Pieck, Alemaniako Errepublika Demokratikoko presidentea, jaio zen (h. 1960).
• 1883. Clement Attlee, Erresuma Batuko lehen ministroa, jaio zen (h. 1967).
• 1891. Jose Ramon Zubillaga, gipuzkoar idazlea, jaio zen (h. 1975).
• 1892.  J.R.R. Tolkien, ingeles filologo, irakasle eta fantasia epikoko idazlea, jaio zen (h. 1973).
• 1893. Pierre Drieu La Rochelle, frantziar idazlea, jaio zen (h. 1945).
• 1894. Pola Negri, poloniar antzezlea, zinema mutuko izar handienetako bat, jaio zen (h. 1987).
• 1895. Mitxel Elizanburu, Inozentzio anaia, lapurtar apaiza eta euskal idazlea, hil zen (j. 1826).
• 1897. Pola Negri, poloniar-estatubatuar aktorea, zinema mutuko izar handienetako bat, jaio zen (h. 1987).
• 1897. Marion Davies, estatubatuar aktorea, jaio zen (h. 1961).
• 1898. Florentzio Markiegi Olazabal, gipuzkoar politikari abertzalea, jaio zen (h. 1937).
• 1899. The New York Times aldizkarian automobil hitza lehen aldiz erabili zen.
• 1901. Ngô Đình Diệm, Vietnamgo lehenengo presidente, jaio zena (h. 1963).
• 1903. Alois Hitler, Adolf Hitlerren aita, hil zen (j. 1837).
• 1907. Dorothy Arzner, estatubatuar zinema-zuzendaria, aitzindaria emakumeak zinemaren industrian sartzeko lanean, jaio zen (h. 1979).
• 1907. Jacques Godechot, frantziar historialaria, 1789ko Iraultzan aditua, jaio zen (h. 1989).
• 1907. Ray Milland, galestar aktorea, jaio zen (h. 1986).
• 1910. Frenchy Bordagaray, euskal jatorridun estatubatuar beisbol jokalaria, jaio zen (h. 2000).
• 1910. John Sturges, estatubatuar zinema zuzendaria, jaio zen (h. 1992).
• 1914. Eduardo Moreiras, galiziar idazlea, jaio zen (h. 1991).
• 1916. Keith James Laidler, britainiar kimikaria, jaio zen (h. 2003).
• 1917. Pierre Dervaux, frantziar orkestra-zuzendaria, jaio zen (h. 1992).
• 1918. Errusiak independentzia onartu zion Finlandiari.
• 1920. Hainbat lurrikarak eta sumendi-erupziok 7.000 hildakotik gora eragin zituzten Mexikon.
• 1920. Hainbat lurrikarak eta sumendi-erupziok 7.000 hildakotik gora eragin zituzten Mexikon.
• 1921. Turkiak bakea sinatu zuen Armeniarekin.
• 1921. Claude Vigee, alsaziar olerkigilea, idazlea eta itzultzailea, jaio zen.
• 1923. Jaroslav Hašek, txekiar idazle eta kazetaria, hil zen (j. 1883).
• 1924. Howard Carter esploratzaileak Tutankhamon-en sarkofagoa aurkitu zuen Erregeen Haranean (Egipto).
• 1925.  Benito Mussolinik legez kanpo utzi zituen oposizioko alderdiak, Alderdi Faxista Italiako bakarra bilakatuz.
• 1926. Émile Larre, Sokorri, baxenafar idazlea, bertsolaria, euskaltzain osoa eta apaiza, jaio zen (h. 2015).
• 1926. George Martin, britainiar musikagilea eta ekoizlea, Bosgarren Beatlea, jaio zen (h. 2016).
• 1927. Pedro Mendizabal, bizkaitar abokatu eta politikaria, jaio zen (h. 1982).
• 1929. Sergio Leone, italiar gidoilari, ekoizle eta zinema zuzendaria, spaghetti western azpigeneroaren sortzailetzat joa, jaio zen (h. 1989).
• 1930. Marcel Dubé, Quebecdar antzerkigilea, Kanadako antzerkigile onenetako eta oparoenetako bat, jaio zen (h. 2016).
• 1931. Joseba Andoni Leizaola, gipuzkoar politikari jeltzalea eta Eusko Legebiltzarreko mahaiburua, jaio zen (h. 2017).
• 1931. Joseph-Jaques-Césaire Joffre, Frantziako mariskal, hil zena (j. 1852).
• 1933. Anne Stevenson, estatubatuar poeta, jaio zen.
• 1934. Gobernuak Persiaren izena aldatu eta Iran deitzea erabaki zuen.
• 1939. Carmelo Erdozain, nafar musikagile eta apaiza, jaio zen.
• 1942. Lászlo Sólyom, Hungariako presidente ohia, jaio zen.
• 1944. Jurgis Baltrušaitis, lituanierazko eta errusierazko olerkaria, hil zen (j. 1873).
• 1946. John Paul Jones, britainiar musikoa eta Led Zeppelin taldeko kidea, jaio zen.
• 1947. Joseph McCarthy politikaria EEBBko senatari bilakatu zen.
• 1949. Herbehereak Indonesiaren independentzia errekonozitu zuen.
• 1950. Victoria Principal, estatubatuar aktorea, jaio zen.
• 1951. Rosa Montero, espainiar idazlea, jaio zen.
• 1952. Esperanza Aguirre, espainiar politikaria, jaio zen.
• 1953. Jesus Etxezarraga, bizkaitar idazlea, jaio zen.
• 1954. Michèle Audin, frantziar matematikaria, jaio zen.
• 1956. Mel Gibson, estatubatuar aktore, zuzendari eta ekoizlea, jaio zen.
• 1956. Beijing eta Mosku arteko trenbide berria inauguratu zen (Ulan Bator eta Irkutsketik barrena).
• 1957. Hamilton Watch Company enpresak lehen erloju elektrikoa atera zuen.
• 1958. Edmund Hillaryk zuzenduriko espedizio bat Hego Polora iritsi zen.
• 1958. Alexander Meissner, austriar fisikari eta ingeniaria, hil zen (j. 1883).
• 1959. Alaska Ameriketako Estatu Batuetako 49. estatua bihurtu zen.
• 1960. Victor Sjöström, suediar zinemagilea eta antzezlea, zinemaren aitzindarietako bat, hil zen (j. 1879).
• 1961. AEBk erlazio diplomatikoak hautsi zituzten Kubarekin.
• 1962. Joan XXIII.a Aita Santuak Fidel Castro eskumikatu zuen.
• 1966. Anizeto Olano, Amaialde, gipuzkoar idazle kaputxinoa, hil zen (j. 1896).
• 1969. Michael Schumacher 1 Formulako gidaria, munduko txapelketa gehien irabazi dituena jaio zen Alemanian.
• 1971. Eskoziako Glasgow hirian Celtic Glasgow taldearen Celtic Park estadioan baranda bat erori ondoren 66 lagun hil ziren.
• 1974. Alessandro Petacchi, italiar txirrindularia, jaio zen, jaio zen.
• 1976. Angelos Basinas, greziar futbolaria, jaio zen.
• 1977. Mayumi Iizuka, anime aktorea, jaio zen.
• 1980. Necati Ateş, turkiar futbolaria, jaio zen.
• 1980. Lucien Buysse, belgikar txirrindularia, hil zen (j. 1892).
• 1983. Clément Duhour, euskal antzezle, abeslari eta kirolaria, Neuilly-sur-Seinen, hil zen (j. 1912).
• 1985. Aritz Borda, gipuzkoar futbolaria, jaio zen.
• 1987. Daniel Estrada, gipuzkoar futbolaria, jaio zen.
• 1987. Jean Philipe Labade mertzenarioa Portugalen atxilotu dutela jakin zen. GALeko hainbat ekintzatan parte hartu eta ekintzak egiteko jendea kontratatzen ibili bide zelarik.
• 1988. Nando González, bizkaitar futbolaria, hil zen (j. 1921).
• 1988. Gaston Eyskens, Belgikako lehen ministroa, hil zen (j. 1905).
• 1990. Alemaniaren Berbateratzea gauzatu zen.
• 1992. Jon Aurtenetxe, bizkaitar futbolaria, jaio zen.
• 1992. Judith Anderson, australiar-estatubatuar antzezlea, hil zen (j. 1897).
• 1992. Estatu Batuek Errusiarekin harremanak berrezarri zituzten.
• 1993. Delta II 7425 suziri baten bidez EEBBko Mars Polar Lander zunda Martera bidali zen.
• 1994. Irkutsken (Errusia) Aeroflot Tupolev TU-154 hegazkin batek istripua izan zuen lur hartu ondoren, eta 125 lagun hil ziren.
• 1997. Miguel Indurainek amaiera eman zion bere ibilbide profesionalari.
• 1999. Estatu Batuek Mars Polar Lander-a jaurti zuten.
• 2002. Freddy Heineken, herbeherear garagardo enpresaria, hil zen (j. 1923).
• 2003. Monique Wittig, frantziar idazlea eta teoriko feminista, lesbofeminismoari funtsezko ekarpena egin ziona, hil zen (j. 1935).
• 2003. Derioko udal pilotalekua inauguratu zen.
• 2003. Dimako udal pilotalekua inauguratu zen.
• 2003. Josu Feijoo, arabar mendizale eta abenturazaleak Hego Polo Geografikoko Zeharkaldia burutu zuen.
• 2004. Flash Airlines konpainiako 604. hegaldiak istripua izan zuen Egiptoko kostaldean eta Itsaso Gorrira erori zen, 148 hildako eraginez.
• 2005. Will Eisner, estatubatuar komikigilea, hil zen (h. 1917).
• 2006. Lau eta zazpi urteko bi haur hil ziren Bilboko Basurtu auzoan, kotxe batek harrapatu eta gero.
• 2006. Internet 100 milioi erabiltzaile izatera iritsi zen.
• 2008. Iñaki Badiola enpresaburu donostiarrak errealeko hauteskundeak irabazi zituen %72ko babesarekin.
• 2011. Arnold Schwarzenegger austriar aktorearen Kaliforniako gobernadore agintaldia amaitu zen.
• 2012. Artemio Zarco, gipuzkoar abokatua, idazlea eta zutabegilea, hil zen (j. 1930).
• 2012. Josef Škvorecký, txekiar idazlea, hil zen (h. 1924).

Urtarrilaren 2a

• 876. Tota Nafarroakoa jaio zen (h. 958).
• 1403. Basilios Bessarion, bizantziar filosofoa eta erlijiosoa jaio zen (h. 1472).
• 1492. Granadako Erresuma Errege-erregina Katolikoen aurrean errenditu zen.
• 1664. Pierre Urte, lapurtar idazlea jaio zen (h. 1725/1730).
• 1819. Maria Luisa Parmakoa, Espainiako erregina, Karlos IV.aren emaztea eta Fernando VII.a eta Karlos Maria Isidro Borboikoaren ama, hil zen erbestean (j. 1751).
• 1870. Napoleon III.ak Frantzia monarkia konstituzional bihurtu zuen.
• 1871. Espainian, Amadeo Savoiakoak zin egin zuen konstituzioa.
• 1890. Julian Gaiarre tenore nafarra hil zen (j. 1844).
• 1891. Jean Baptiste Elizanburu idazle lapurtarra hil zen (j. 1828).
• 1912. Alemanian, neonezko gas iluminazio publikoa inaguratu zuten.
• 1914. Alfontso XIII.a Espainiakoak Kongresua disolbatu zuen.
• 1920. Isaac Asimov, errusiar idazle eta biokimikoa,  jaio zen Petrovichin (Bielorrusia) (h.1992).
• 1921. Santa Isabel ontzia Galiziako Vilagarcia de Arousa herrian hondoratu zen. 244 hildako egon ziren.
• 1924. Boni Fernandez, bilbotar txistularia jaio zen (h. 2009).
• 1959. Kubako Iraultza: Fidel Castrok agintea hartu zuen.
• 1959. Filgi Claverie, Euskal Kultur Erakundeko sortzaile, diruzain eta lehendakariordea jaio zen.
• 1976. Paz Vega, espainiar aktorea jaio zen.
• 1982. Berastegin Alegiako Pablo Garaialde Jauregizabal taxilaria hilda agertu zen. Hilketa Triple Ak bere gain hartu zuen.
• 1991. SESB desegin zen, Mikhail Gorbatxoven kargu-uztearekin.
• 1997. Miguel Indurain txirrindulariak txirrindularitza utzi zuen.
• 1999. Juan Jose Ibarretxe politikari jeltzalea Lehendakari izendatu zuten.
• 2000. Salbador Zapirain Ataño gipuzkoar idazlea eta eleberrigilea hil zen (j. 1912).
• 2000. Maria de las Mercedes de Borbon y Orleans, Bartzelonako kondesa eta Espainiako Joan Karlos I.aren ama, hil zen. (j. 1910).
• 2004. 2004ko Indiako Ozeanoko lurrikara eta ondorengo tsunamiak, Indonesia, Sri Lanka, India eta Tailandian 230.000 hildako eta milaka desagertu eragin zituen.
• 2005. Lourdes Iriondo euskal kantaria zendu zen (j. 1937).
• 2009. Antonio Zavala gipuzkoar herri literaturaren ikertzaile eta euskaltzaina hil zen (j. 1928).
• 2011. 2011ko Espainiako Tabakoaren Aurkako Legea indarrean sartu zen.
• 2012. Kutxak, BBKk eta Vital Kutxak bat egin ondoren, Kutxabank merkaturatu zen.

Urtarrilaren 1a

• 404. Erroman, ezagutzen den azken gladiadore lehiaketa izan zen.
• 1387. Karlos II.a Nafarroakoa hil zen (j. 1332).
• 1431. Rodrigo de Borja, espainiar kardinala eta 1492an aitasantu egingo zutena Alexandro VI.a izena hartuz, jaio zen (h. 1503).
• 1501. Normalean, data hau hartzen da inkunable izeneko liburuen azkena bezala.
• 1511. Henrike, Cornwalleko dukea, Henrike VIII.a Ingalaterrakoa eta Katalina Aragoikoaren semea, jaio zen (berehala hilko zen).
• 1515. Luis XII.a Frantziakoa hil zen (j. 1462).
• 1561. Pedro Urtsua nafar militarra eta konkistatzailea hil zen (j. 1520 inguruan).
• 1572. Pio V.a Aitasantua hil zen (j. 1504).
• 1788. Ingalaterran The Times egunkariko lehen alea argitaratu zen.
• 1801. Britainia Handia eta Irlandako erresumek bat egin zuten Erresuma Batua sortuz.
• 1806. Frantzian, Napoleon I.ak egutegi errepublikarra bertan behera utzi eta gregoriarra jarri zuen indarrean.
• 1808. AEBek esklabo inportazioa debekatu zuen.
• 1818. Mary Shelleyk Frankensteineleberria argitaratu zuen.
• 1820. Espainian, Rafael de Riego jenerala altxatu zen Las Cabezas de San Juanen, Fernando VII.aren absolutismoaren aurka eta 1812ko Konstituzioa aldarrikatu zuen, Hirurteko Liberalari hasiera emanez.
• 1863. Estatu Batuak: Abraham Lincoln presidenteak, esklabutzaren abolizioa aldarrikatu zuen.
• 1867. Alfred Nobel kimikoak dinamita lortu zuen lehen aldiz, industri ekoizpena egiteko eran.
• 1880. Panamako kanalaren lanak hasi ziren.
• 1896. Charles Floquet, euskal politikaria eta  Frantziako Lehen Ministroa izandakoa, hil zen (j. 1828).
• 1899. Espainiak Estatu Batuei eman zien Kubako lurraldea.
• 1910. Espainian lehen aldiz jan zituzten 12 mahats ale kanpaiak jotzen zuten bitartean, frantsesen moda jarraituz.
• 1912. Kim Philby, britainiar espioia jaio zen (h. 1988).
• 1919. Alemania: Alemaniako Alderdi Komunista sortzen da, Rosa Luxemburg, Karl Liebnecht eta Guillermo Piecken eskutik.
• 1919. Jerome David Salinger, idazle estatubatuarra jaio zen (h. 2010).
• 1930. Paisleyn, Glasgowtik gertu (Eskozia) 80 haur hil ziren zine baten izandako sutean.
• 1952. Hamad bin Khalifa Al Thani, Qatarko emirra jaio zen.
• 1959. Kuba: Fulgencio Batista diktadoreak Kubatik ihes egin zuen Fidel Castroren erasoaren ondoren.
• 1960. Benin eta Kamerun Frantziatik independizatu ziren.
• 1960. Shinya Tsukamoto, japoniar zinemagilea eta idazlea jaio zen.
• 1981. Manuel de Irujo, abokatu nafarra eta politikari jeltzalea hil zen (j. 1891).
• 1984. Mikel Goikoetxea, bizkaitar ETAkidea, hil zen GAL bandaren bala baten ondorioz (j. 1956).
• 1986. Europar Batasuna: Espainia eta Portugal Europar Batasunan sartu ziren.
• 1993. Txekoslovakia, 74 urte batera izan eta gero, bi estatutan banatu zen: Eslovakia eta Txekiar Errepublika.
• 1995. Austria, Finlandia eta Suedia Europar Batasunan sartu ziren.
• 1999. Eurogunea: Euroa 11 herrialdetako txanpon ofiziala bihurtu zen (Austria, Belgika, Herbehereak, Luxenburgo, Italia, Irlandako Errepublika, Finlandia, Alemania, Frantzia, Espainia eta Portugal, nahiz eta oraindik billete eta txanponik ez kaleratu.
• 2002. Eurogunea: Euroa ezarri zen Europar Batasuneko 12 estatuko diru ofizialtzat (aurrekoak gehi Grezia).
• 2006. Tabakoaren aurkako legea indarrean jarri zen Espainia eta Euskal Herrian.
• 2012. Kutxabank sortu zuten, Bilbao Bizkaia Kutxak, Gipuzkoa Donostia Kutxak eta Gasteiz Araba Kutxak osatuko euskal banku berria.

Abenduaren 31

• 192. Komodo erromatar enperadorea hil zuten.
• 1788. Ingalaterran The Times egunkariko lehen alea argitaratu zen.
• 1869. Henri Matisse margolaria jaio zen (h. 1954).
• 1872. Joseph Garat Baionako alkate ohia jaio zen  (h. 1944).
• 1879. Thomas Alva Edisonek goritasunezko lanpara jendaurrean erakutsi zuen lehenbizikoz.
• 1889. Jose Miguel Barandiaran antropologo, etnografo eta apaiza jaio zen (h. 1991).
• 1899. Espainiak Estatu Batuei eman zien Kubako lurraldea.
• 1936.  Miguel de Unamuno, idazle eta filosofo bilbotarra hil zen (j. 1864).
• 1951. Iratiko Burdinbideak bere azken bidaia egin zuen.
• 1982. EITB telebistaren lehen emisioa Karlos Garaikoetxearen mezu batekin.
• 1991. SESB ofizialki desegin zen.
• 1998. Pezeta zirkulaziotik kendu zuten. Europar Batasuneko estatu gehienetan txanpon propioa erabili zuten azken eguna izan zen, handik aurrera euroa erabiliko baitzuten.
• 1999. Estatu Batuek Panamako Kanalaren administrazioa Panamaren esku utzi zuten.
• 1999. Boris Yeltsinek Errusiako presidente kargua utzi eta lehen ministro zen Vladimir Putini presidentetza eman zion.
• 2002. Euroa ezarri zen Europar Batasuneko 12 estatuko diru ofizialtzat.

Abenduaren 30a

• 39. Tito erromatar enperadorea jaio zen (h. 81).
• 1691. Robert Boyle filosofo eta zientzialari irlandarra hil zen (j. 1627).
• 1833. Javier de Burgos ministroak 1833ko Espainiaren banaketa administratiboa egin zuen eta 49 probintzietan banatu zuen.
• 1870. Juan Prim, politikari eta militar espainiarra, hil zen, 3 egun azkarrago egin zioten atentatuaren ondorioz (j. 1814).
• 1874. Martínez Camposen estatu kolpearen ondoren, Antonio Cánovas del Castillok zuzendutako behin-behineko gobernua hasi zen.
• 1885. Maria Kristina Austriakoa edo Habsburgokoak, Alfontso XII.a Espainiakoaren alargunak, zin egin zuen Espainiako erreginaorde karguan.
• 1896. Jose Rizal Filipinetako buruzagi nazionalista exekutatu zuten (j. 1861).
• 1918. Alemaniako Alderdi Komunista sortu zen.
• 1922. Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna eratzeko hitzarmena sinatu zuten Moskun.
• 1946. Patti Smith abeslari estatubatuarra jaio zen.
• 1993. Israelek eta Vatikanoak harreman diplomatikoak abiatu zituzten.
• 2006. Saddam Hussein Irakeko presidente ohia exekutatu zuten (j. 1937).

Abenduaren 29a

 

• 1170. 4 zaldunek Tomás Becket Canterburyko artzapezpikua erail zuten Henrike II.a Ingalaterrakoaren aginduz.
• 1587. Lope de Vega dramaturgoa atxilotu zuten Cruz de Madrideko antzokian eta difamazio salaketa jarri zioten.
• 1721. Jeanne Antoinette Poisson, Pompadourreko markesa eta Luis XV.a Frantziakoaren amorante izango zena jaio zen.
• 1788. Tomas Zumalakarregi jeneral karlista jaio zen (h. 1835).
• 1813. Josef Bonapartek Espainiako koroa utzi zuen, bere anaia Napoleon Bonaparteren aginduz.
• 1815. Sara Baartman, britainiar eta frantses zirkoetan erakutsi ohi zuten san etniako sudafrikar esklaboa hil zen (j. 1789 inguruan).
• 1834. Thomas Robert Malthus ekonomialari, apaiz eta demografo britainiarra hil zen (j. 1766).
• 1863. Suezeko kanala ireki zuten, Itsaso Gorria eta Mediterranear itsasoa batuz.
• 1916. Grigori Rasputin, errusiar mistikoa eta Romanov sendian izugarrizko eragina izan zuena, hil zen (j. 1869).
• 1926. Rainer Maria Rilke idazle austriarra hil zen (j. 1875).
• 1931. Antonia Mercé “La Argentinita” dantzari espainiarrak New Yorken egin zuen arrakasta itzela izango zuen debuta.
• 1937. Irlandako Errepublika sortu zen Irlandako Estatu Librearen ordez.
• 1953. Stanley Tookie Williams pandillero estatubatuarra jaio zen (h. 2005).
• 1954. Norihito printze japoniarra jaio zen.
• 1955. SESBen, Nikolái Bulganinek SESBek “arma absolutua” lortu zuela esan zuen Sobiet Gorenaren aurrean, 4.000 km-ko distantzia batera H bonba garraia zezakeen kohete interkontinentala, alegia.
• 1958. Ana Curra jaio zen.
• 1961. Jim Reid, eskoziar abeslaria (The Jesus and Mary Chain) jaio zen.
• 1965. Dexter Holland The Offspring bandako musiko estatubatuarra jaio zen.
• 1967. Chris Barnes Cannibal Corpse bandako abeslari estatubatuarra jaio zen.
• 1967. Evan Seinfeld Biohazard bandako musiko estatubatuarra eta aktorea jaio zen.
• 1969. Manuel Fraga Iribarnek Informazio eta Turismo Ministeritza utzi zuen.
• 1969. George “Corpsegrinder” Fisher Cannibal Corpse bandako abeslari estatubatuarra jaio zen.
• 1972. Jude Law aktore britainiarra jaio zen.
• 1981. Julio Iglesias Puga, Julio Iglesiasen aita, bahitu zuen ETAk.
• 1983. Carolina, Monakoko printzesaren bigarren ezkontza, oraingoan, Stefano Casiraghi multimilionariorekin.
• 1986. Andrei Tarkovsky zinemagile errusiarra hil zen (j. 1932).
• 1989. Madrilgo Burtsaren Ibex 35 jarri zuten martxan.
• 1994. Kako japoniar printzesa inperiala jaio zen.
• 1996. Guatemalako gobernuak eta gerrila iraultzaileak (Guatemalako Batasun Iraultzaile Nazionala, URNG) bake akordioa sinatu zuten, 36 urteko gatazkari amaiera emanez.

Abenduaren 28a

• Inuzente_eguna
• 1503. Piero de Medici Florentziako jauna hil zen (j. 1471).
• 1734. Robert Roy MacGregor folklore eskoziarreko heroi ezaguna hil zen (j. 1671).
• 1833. Maria Kristina Borboikoa erreginaordea Fernando Muñozekin -guardia de corps zen- ezkondu zen sekretuan.
• 1856. Woodrow Wilson, Ameriketako Estatu Batuetako 28. presidentea, jaio zen (h. 1924).
• 1872. Pio Baroja idazlea jaio zen Donostian (h. 1956).
• 1874. Martinez Camposek Alfontso XII.a Espainiakoa aldarrikatu zuen errege Sagunton.
• 1895. Lumière anaiek film baten lehen proiekzioa burutu zuten Parisen. Grand Cafe delakoan izan zen eta pelikula baten lehen proiekzio publiko komertziala izan zen: Salida de los obreros de las fábricas Lumiere zen pelikula.
• 1908. Italia: Lurrikara batek 80.000 hildako eragin zituen Sizilian.
• 1937. Maurice Ravel musikagile eta pianojole ziburutarra zendu zen (j. 1875).
• 1940. Bigarren Mundu Gerra: Manchesterrek (Erresuma Batua) Alemaniaren airezko erasoa pairatu zuen.
• 1954. Denzel Washington aktore estatubatuarra jaio zen.
• 1965. Salbatore Mitxelena euskal idazlea hil zen (j. 1919).
• 1969. Linus Torvalds Linux sistema eragilearen sortzailea jaio zen.
• 1971. Max Steiner musikagile austriarra hil zen (j. 1888).
• 1972. Ur Apalategi euskal idazlea jaio zen.
• 1972. Jon Mirande euskal idazlea hil zen (j. 1925).
• 1978. Bake garaiko heriotza zigorra abolitu zuten militarrentzat.
• 1979. Noomi Rapace aktore suediarra jaio zen.
• 1981. Sienna Miller aktore, modelo eta moda diseinatzaile estatubatuarra jaio zen.
• 1983. GALek Mikel Goikoetxea “Txapela” tirokatu zuen Donibane Lohitzunen. 1984ko urtarrilaren 1ean hil zen zaurien ondorioz Bordeleko ospitalean.
• 1987. Alaia Martin bertsolaria jaio zen.
• 1993. Espainiako Bankuak Banesto interbenitu eta bere Administrazioa Kontseilua ordezkatu zuen, 605.000 milioi pezetako “desfase patrimoniala” zegoela-eta.
• 2015. Lemmy Kilmister, ingeles rock musikaria eta Motörhead taldeko abeslaria eta burua hil zen (j. 1945).

Abenduaren 27a

Sehaska egutegiko izendegia: June, Junes, Joanis eta Joane.

• 1350. Joanes I.a Aragoikoa, Aragoiko erregea, jaio zen (h. 1396).
• 1523. Frantzisko Garai, bizkaitar militar, esploratzaile eta konkistatzailea, hil zen (j. 1475).
• 1571. Johannes Kepler, alemaniar matematikari eta astronomoa, jaio zen (h. 1630).
• 1585. Pierre de Ronsard, frantziar poeta, hil zen (j. 1524).
• 1654. Jakob Bernoulli, suitzar matematikari eta zientzialaria, jaio zen (h. 1705).
• 1663. Kristina Frantziakoa, Frantzia eta Nafarroako infanta eta Savoiako dukesa, hil zen (j. 1606).
• 1707. Jean Mabillon, frantziar diplomatiko eta historialari beneditarra, hil zen (j. 1632).
• 1756. Juan Antonio Iza-Zamakola, euskal idazle, kazetari eta historialaria, jaio zen (h. 1826).
• 1771. Henri Pitot, frantziar ingeniaria eta fisikaria, hil zen (j. 1695).
• 1789. Luis XVI.a Frantziakoak Erreinuko Estatu Orokorrak konbokatu zituen. Urtebete lehenago, Hirugarren Estatuko kide kopurua bikoiztea onartu zuen eta Noblezia eta Kleroko kideen kopuru bera (biak batuta) izango dute.
• 1797. Manuela Sáenz, Simon Bolivarren bikotekidea, Hego Amerikaren askatzaileetako bat, jaio zen (h. 1856).
• 1806. Ramon Cabrera, kataluniar militar eta politikaria, karlisten buruzagia, jaio zen (h. 1877).
• 1819. Juan María Gelbentzu, nafar organo-jotzaile eta pianista, jaio zen (h. 1886).
• 1822. Louis Pasteur, frantziar zientzialaria, jaio zen (h. 1895).
• 1823. Lluís Domènech i Montaner, kataluniar arkitekto, politikari eta historialaria, hil zen (j. 1850).
• 1831. Charles Darwin Ingalaterratik atera zen Beagle bergantinean, bere teoria ospetsua garatu ahal izango zuen bidaiari hasiera emanez.
• 1834. Charles Lamb, britainiar idazlea, hil zen (j. 1775).
• 1836. Mexikok Espainiatik bereizi eta independentzia lortu zuen.
• 1860. Juan Carlos Guerra, gipuzkoar historialaria eta legegizona, jaio zen (h. 1941).
• 1870. Atentatua egin zioten Juan Prim jeneralari Madrilen. Tiro haien ondorioz hilko zen 3 egun geroago, abenduaren 30ean.
• 1876. Frederik Paludan-Müller, daniar poeta, hil zen (j. 1809).
• 1879. Sydney Greenstreet, antzerki eta zinemako ingeles aktorea, jaio zen (h. 1954).
• 1888. Thea von Harbou, alemaniar idazle, aktore, zinemarako gidoilari eta zuzendaria, jaio zen (h. 1954).
• 1893. Victor Considerant, frantziar ekintzaile eta idazle sozialista, hil zen (j. 1808).
• 1894. Frantzisko II.a Bi Sizilietakoa, Bi Sizilietako erregea, hil zen (j. 1836).
• 1896. Maurice De Waele, belgikar txirrindularia, jaio zen (h. 1952).
• 1900. Juan de Orduña, espainiar aktorea eta zinema zuzendaria, jaio zen (h. 1974).
• 1901. Marlene Dietrich, alemaniar aktore eta abeslaria, jaio zen (h. 1992).
• 1903. Bogdan Suchodolski, poloniar filosofoa, jaio zen (h. 1992).
• 1910. Charles Olson, abangoardiako estatubatuar olerkaria, jaio zen (h. 1970).
• 1912. Egipto: Asuaneko presa abian jarri zuten.
• 1915. Lionel Cooper, hegoafrikar matematikaria, jaio zen (h. 1979).
• 1917. Luis Egia, gipuzkoar apaiza, euskal idazlea eta itzultzailea, jaio zen (h. 1984).
• 1919. Lurrikarak Mexikon: 7.000 hildako.
• 1921. Daniel Zuloaga, gipuzkoar margolari eta zeramikaria, Segovian, hil zen (j. 1852).
• 1922. Juan José Gerardi, guatemalar gotzain katolikoa eta Giza eskubideen defendatzailea, jaio zen (h. 1998).
• 1923. Gustave Eiffel, frantziar arkitekto eta ingeniaria, Eiffel dorrearen sortzailea, hil zen (j. 1832).
• 1924. Pedro Diez de Ultzurrun, euskal mediku eta idazlea, jaio zen (h. 1994).
• 1924. Luis Maria Retolaza, euskal herritar politikari jeltzalea, jaio zen (h. 2007).
• 1925. Michel Piccoli, frantziar antzerki- eta zinema-antzezle eta ekoizlea, jaio zen.
• 1928. Joaquín Aguinaga, euskal ingeniari industrial eta politikaria, jaio zen (h. 2000).
• 1929. Lorenzo Fernandez de Viana, arabar eskultorea, hil zen (j. 1866).
• 1929. Lucio Muñoz, espainiar margolaria, jaio zen (h. 1998).
• 1931. Darwinek HMS Beagle izeneko 235 tonako eta hamar kanoiz hornitutako bergantin sendo eta txikian bidaia hasi zuen.
• 1933. Ignacio Uribe, bizkaitar futbolari ohia, jaio zen.
• 1933. Carlos Álvarez Cruz, espainiar poeta eta hizlaria, jaio zen.
• 1934. Larisa Latinina, sobietar gimnasta ohia, jaio zen.
• 1934. Pertsiak Iran izena hartu zuen.
• 1936. José Pérez-Francés, espainiar txirrindularia, jaio zen.
• 1936. Miguel Trovoada, São Tomé eta Príncipeko presidentea, jaio zen.
• 1936. Hans von Seeckt, alemaniar militarra, hil zen (j. 1866).
• 1936. Santu Casanova, korsikerazko frantziar idazlea, hil zen (j. 1850).
• 1938. Emile Vandervelde, belgikar estatu-politikaria eta frantsesezko idazlea, hil zen (j. 1866).
• 1938. Rolf Wolfshohl, alemaniar txirrindulari ohia, jaio zen.
• 1938. Jon Sobrino, euskal jesuita ospetsua, Askapenaren teologiaren bultzatzaile handienetarikoa, jaio zen.
• 1939. Jesus Maria Muneta, nafar musikagilea, jaio zen.
• 1940. Chiang Kai-Shek presidenteak Txinako erakunde komunistak desegiteko agindua eman zuen.
• 1940. Ramón Madariaga, bizkaitar politikaria, hil zen (j. 1868).
• 1943. Joan Manuel Serrat, kataluniar egile abeslaria, jaio zen.
• 1945. NDF edo MFI, Nazioarteko Diru Funtsa (Fondo Monetario Internacional), sortu zen.
• 1948. Gérard Depardieu, frantziar aktorea, jaio zen.
• 1949. Kotte Ezenarro, Pirinio Atlantikoetako Kontseilu Orokorreko 1. presidenteordea eta Hendaiako auzapeza, jaio zen.
• 1949. Herbehereek Ekialdeko India Holandarren burujabetza onartu zuten, gaur egungo Indonesia osatuz.
• 1950. Max Beckmann, alemaniar margolaria, hil zen (j. 1884).
• 1953. Romualdo Galdos, euskal elizgizon eta idazlea, hil zen (j. 1885).
• 1957. Joseba Pagazaurtundua, ETAk eraildako Andoaingo Udaltzaingoaren burua, jaio zen (h. 2003).
• 1959. Alfonso Reyes, mexikar diplomatikoa, idazlea eta literatura-kritikaria, hil zen (j. 1889).
• 1961. Guido Westerwelle, alemaniar politikaria (h. 2016).
• 1962. Olga Preobrajenska, errusiar-frantziar dantzaria, hil zen (j. 1871).
• 1966. Ernest Burgess, kanadar jatorriko estatubatuar hiri soziologoa, hil zen (j. 1886).
• 1968. Diego «el Cigala», espainiar flamenko abeslaria, jaio zen.
• 1972. Managuako hiria (Nikaragua) lurrikara batek suntsitu zuen eta 6.000 hildako izan ziren.
• 1972. Lester Bowles Pearson, Kanadako lehen ministroa eta 1957ko Bakearen Nobel Saria, hil zen (j. 1897).
• 1973. Luis Mari Pikabea Zubieta, nafar alpinista, jaio zen (h. 2007).
• 1974. Ned Maddrell, Man uharteko arrantzalea, manxera ama hizkuntza izan zuen azken hiztuntzat jotzen dena, hil zen (j. 1877).
• 1975. Izaskun Aranburu, gipuzkoar piraguista ohia, ur lasaietako kayakean aritua, jaio zen.
• 1976. Montxu Miranda, bizkaitar atleta, pertika jauzian aditua, jaio zen.
• 1978. Houari Boumediene, Aljeriako presidentea, hil zen (j. 1932).
• 1978. Alexandre Deulofeu, kataluniar politikaria eta historiaren filosofoa, hil zen (j. 1903).
• 1979. Txemi Talledo, bizkaitar futbolaria, jaio zen.
• 1981. Emilie de Ravin, australiar aktorea, jaio zen.
• 1983. Mari Karmen Alzueta, euskal irakasle eta hezkuntza-arduraduna, hil zen (j. 1928).
• 1984. Andrés Solar, asturierazko idazlea eta asturiar ezker nazionalistako militantea, Surdimientuko egile onenetakotzat joa, hil zen (j. 1955).
• 1985ean hilik aurkitua – Dian Fossey, estatubatuar zoologoa, gorilei buruz egindako ikerketengatik ezaguna, hil zen (j. 1932).
• 1986. Lars-Erik Larsson, suediar musikagilea, hil zen (j. 1908).
• 1987. Julian Ugarte, euskal aktorea, hil zen (j. 1929).
• 1990. Maddalen Arzallus, lapurtar bertsolaria, jaio zen.
• 1990. Lech Walesa Poloniako presidente izendatu zuten.
• 1991. Hervé Guibert, frantziar argazkilari eta idazlea, hil zen (j. 1955).
• 1995. 500 hildako, adinez txikiak gehienak, Dabwaline, Indian, eskolako festa batean.
• 1995. Boris Gnedenko, sobietar matematikaria, probabilitate teorian egin zituen ekarpenengatik ezaguna, hil zen (j. 1912).
• 1995. Shura Txerkasski, errusiar piano-jotzailea, hil zen (j. 1911).
• 1996. Mary Celine Fasenmyer, estatubatuar matematikaria, hil zen (j. 1906).
• 1998. Ricardo Tormo, espainiar moto-pilotua, hil zen (j. 1952).
• 1998. Gobernuak indulto partziala eskaini zien Jose Barrionuevo eta Rafael Verari, beste 8 inputatuez gain, Segundo Mareyren bahiketa zela-eta. Ez zuen horrela egin Jose Amedo eta Michel Dominguez polizia ohiekin.
• 2002. Pedro Berrondo, euskal idazlea, itzultzaile eta apaiza, hil zen (j. 1919).
• 2002. George Roy Hill, estatubatuar zinema zuzendaria, hil zen (j. 1921).
• 2003. Juan García Ponce, mexikar idazle, itzultzaile eta arte-kritikaria, hil zen (j. 1932).
• 2003. Enric Bernat, espainiar enpresaria eta Chupa Chupsen sortzailea, hil zen 80 urte zituelarik (j. 1923).
• 2004. Eneko Arieta, euskal herritar futbolaria, hil zen (j. 1933).
• 2004. Patricia Arbués, espainiar haur aktorea, jaio zen.
• 2005. Lourdes Iriondo, euskal kantaria, hil zen (j. 1937).
• 2007. Pakistan: Benazir Bhutto opositore eta lehen ministro ohia hil zuten Rawalpindi udalerrian beste 20 lagunekin batera (j. 1953).
• 2007. Benazir Bhutto, Pakistango lehen ministroa, atentatuan eraila, hil zen (j. 1953).
• 2007. Jerzy Kawalerowicz, poloniar zinema-zuzendaria, zinemagile sozialisten lehen belaunaldikoa, hil zen (j. 1922).
• 2007. Jaan Kross, estoniar idazlea, hil zen (j. 1920).
• 2008. Israelek Gazari egin zion eraso, 300 palestinar inguru hilez.
• 2009. Takashi Takabayashi, japoniar futbolaria, hil zen (j. 1931).
• 2010. Sabin Intxaurraga, bizkaitar politikaria, hil zen (j. 1949).
• 2012. Norman Schwarzkopf, estatubatuar jenerala, Golkoko Gerrako nazioarteko gudarosteen komandantea, hil zen (j. 1934).
• 2015. Ellsworth Kelly, estatubatuar pintore eta eskultore, hil zena (j. 1923).
• 2016. Carrie Fisher, estatubatuar aktorea, hil zen (j. 1956).
• 2016. Hans Tietmeyer, alemaniar ekonomialaria, nazioarteko finantzetako pertsonalitaterik garrantzitsuenetakoa, hil zen (j. 1931).
• 2016. Ratnasiri Wickremanayake, Sri Lankako lehen ministroa, hil zen (j. 1933).

Abenduaren 26a

• 1893. Mao Zedong, Txinako Alderdi Komunistako burua eta Txinako Herri Errepublikako presidentea, jaio zen (h. 1976).
• 1898. Pierre eta Marie Curie senar-emazteek gai kimiko berri baten aurkikuntza iragarri zuten, gero erradio izena hartuko zuena.
• 1972. Harry S. Truman, estatubatuar presidentea, hil zen (j. 1884).
• 1985. Dian Fossey, estatubatuar zoologa, hil zen (j. 1932).
• 1996. JonBenét Ramsey, AEBetako edertasunaren erregina, hil zen (j. 1990).
• 1998. Irakek NBErekin harremanak hautsi zituen.
• 2004. 2004ko Indiar Ozeanoko lurrikara eta ondorengo tsunamiak, Indonesia, Sri Lanka, India eta Tailandian 230.000 hildako eta milaka desagertu eragin zituen.
• 2006. Gerald Ford, estatubatuar politikaria eta Ameriketako Estatu Batuetako presidente (1974–1977), hil zen (j. 1913).

Abenduaren 25a

• 1. Ohitura kristauaren arabera, Jesus Nazaretekoa jaio zen Betleem herrian.
• 350. Erroman Eguberriak ospatu zituzten lehen aldiz. Julio I.a aitasantuak proposatu zuen, Jesus jaio zeneko data ez baitzekiten zein zen eta, handik 4 urtera, Liberiok dekretua egin zuen.
• 800. Karlomagno enperadorea koroatu zuten, Erromako San Petri elizan.
• 1322. Alarguna zen Jakue II.a Aragoikoa Elisenda Moncadakoarekin ezkondu zen bere 4. ezteian.
• 1461. Kristina Sajoniakoa Danimarkako erregina izango zena jaio zen (h. 1521).
• 1615. Frantzian, Luis delfina (gero Luis XIII.a Frantziakoa izango dena) Ana Austriakoarekin ezkondu zen.
• 1690. Manuel Larramendi idazle gipuzkoarra jaio zen (h. 1766).
• 1833. Loiolan, Lehen Karlistaldian, Carlos María Isidro Borboikoa (Espainiako tronuarentzako erregenahi karlista) errege koroatu zuten eta Karlos V.a izena hartu zuen.
• 1880. George Elton Mayo australiar soziologoa jaio zen (h. 1949).
• 1882. Eguberritako lehen arbola iluminatu zuten lehen aldiz lanpara elektrikoak erabiliz. Edward Johnsonen etxean izan zen, AEBn.
• 1899. Humphrey Bogart estatubatuar aktorea jaio zen (h.1957).
• 1907. Cab Calloway, estatubatuar jazz musikaria, abeslaria eta aktorea, jaio zen (h. 1994).
• 1926. Hirohito, Japoniako printze oinordekoa, egin zuten enperadore, bere aita Taishōri jarraipena emanez.
• 1930. Sean Connery eskoziar aktorea jaio zen.
• 1933. Francesc Macia, kataluniar politikaria, hil zen (j. 1859).
• 1952. Txumari Alfaro, nafar sendabelarretan aditua eta telebistako aurkezlea, jaio zen.
• 1977. Charlie Chaplin, britainiar aktore, zuzendari, idazle eta zinema ekoizlea, hil zen (j. 1889).
• 1991. Mikhail Sergeievitx Gorbatxovek, SESBko presidenteak, dimititu zuen eta, ondorioz, hurrengo egunean SESB desagertu zen.
• 1992. Slobodan Milosevic neokomunista Serbia eta Montenegroko presidente aukeratu zuten.
• 1996. JonBenét Ramsey, estatubatuar neskatila, edertasunaren erregina eta hilketa baten biktima hil zen (j.1990).
• 2006. James Brown estatubatuar soul eta funk abeslari eta musikaria jaio zen (j. 1933).

Abenduaren 24a

• Gabon gaua da.
• 1491. Inazio Loiolakoa jaio zen (h. 1556).
• 1524. Vasco da Gama esploratzaile portugaldarra hil zen (j. 1469).
• 1591. Filipe II. Espainiakok matxinatuentzako barkamen orokor bat eta Aragoiko foruak errespetatzeko xedea aldarrikatu zuen.
• 1635. Mariana Austriakoa, Espainiako erregina kontsortea, Filipe IV.aren emaztea eta Karlos II.aren ama eta erregentea (1665–1675), jaio zen (h. 1696).
• 1680. Maroko eta Herbehereen artean, Espainiaren aurkako pirateria sustatuko zuen ituna sinatu zuten.
• 1715. Filipe V.a Espainiakoak Isabel Farnesiorekin egingo zuen ezkontza berretsi zuen.
• 1752. Espainian olioa erabiliz sortzen zen argia jarri zuten kaleetan, lehen aldiz horrelako zerbait esperimentatu zutelarik.
• 1781. Wolfgang Amadeus Mozart eta Muzio Clementi pianojoleek lehia egin zuten Vienan, Jose II.a Germaniako Erromatar Inperio Santuko enperadorearen aurrean, lehenengoak irabazi zuelarik.
• 1796. Fernán Caballero idazle espainiarra hil zen (j. 1877).
• 1800. Napoleon Bonaparteren aurkako atentatua Parisen. Ez zitzaion ezer gertatu.
• 1808. Jose Bonaparte Espainiako tronuan ezarri zuen frantziar armadak.
• 1813. Go-Sakuramachi japoniar enperatriza hil zen. Japoniako azken emakumea agintean izango zen (j. 1740).
• 1836. Lutxanako gudua. Esparteroren agindupean, liberalek karlistak garaitu zituzten Lutxanan (Bilbo).
• 1837. Sissi, Austro-Hungariako enperatriza izango zena, jaio zen (h. 1898).
• 1879. Kuban esklabotza legez deuseztu zuten.
• 1905. Howard Hughes, estatubatuar enpresaria, piloto eta zinema ekoizlea, jaio zen (h. 1976).
• 1907. Parisko Operak, gerora miretsi ahal izateko xedean, abeslari handien grabazioak pareta artean gordetzea (emparedar) erabaki zuen.
• 1909. Alberto I.a Belgikako errege egin zuten.
• 1922. Ava Gardner estatubatuar aktorea jaio zen (h. 1990).
• 1933. Paristik gertu, bi trenek jo zuten elkar eta 200 bat pertsona hil ziren.
• 1945. Lemmy Kilmister, Motorhead bandako abeslari eta baxujolea, jaio zen.
• 1963. Tristan Tzara, errumaniar idazlea, hil zen (j. 1896).
• 1971. Ricky Martin, Puerto Ricoko aktore eta abeslaria, jaio zen.
• 1973. Stephenie Meyer idazle estatubatuarra  eta Twilight ospetsuaren (Krepuskulo Saga) idazlea, jaio zen.
• 1979. SESB-ek Afganistanen inbasioari ekin zion.
• 1979. Rudi Dutschke ikasle lider alemaniarra hil zen (j. 1940).
• 1980. Ertzaintza sortzeko dekretua onartu zen.
• 2013. Germán Coppini López-Tormos,  Siniestro Total eta Golpes Bajos bandetako abeslaria izandakoa, hil zen (j. 1961)

Abenduaren 23a

• 1788. Karlos IV.a Espainiakoa errege egin zuten.
• 1834. Thomas Malthus ekonomialari ingelesa hil zen (j. 1766).
• 1857. Lurrikara batek 13.000 hildako eragin zituen Napolin.
• 1881. Juan Ramón Jiménez poeta eta Nobel Saria Literaturan 1956an, jaio zen (h. 1958).
• 1897. Filipinetan, Fernando Primo de Rivera jeneralak (Miguel Primo de Riveraren osaba) eta Emilio Aguinaldo filipinar buruzagi independentzistak Biak-na-Batoko ituna sinatu zuten, momentuz altxamendua bertan behera utzi zutelarik.
• 1912. Asuango urtegia abian jarri zuten Egipton.
• 1935. Errepublikar, sozialista, komunista eta nazionalista euskaldunek Fronte Popularra osatu zuten.
• 1940. Chiang Kai-shek presidenteak Txinako erakunde komunistak desegiteko agindua eman zuen.
• 1972. Managuako hiria (Nikaragua) lurrikara batek suntsitu zuen eta 6.000 hildako izan ziren.
• 1985. Marrakexeko medina (Maroko) Gizateriaren Ondare izendatu zen.
• 1999. Venezuela: Euriteek 30.000 hildako baino gehiago eragin zuten.

Abenduaren 22a

• 1178. Antoku japoniar enperadorea jaio zen (h. 1185).
• 1849. Errusian, Fiodor Dostojevski idazlea indultatu zuten pelotoia fusilatzeko prest zegoenean.
• 1858. Giacomo Puccini, italiar konpositorea, jaio zen (h. 1924).
• 1870. Gustavo Adolfo Bécquer, espainiar poeta, hil zen (j. 1836).
• 1880. George Eliot (benetako izena Mary Ann Evans) idazle ingelesa hil zen (j. 1819).
• 1885. Itō Hirobumi samuraia egin zuten Japoniako lehen ministro.
• 1894. Dreyfus kasua hasi zen Frantzian, Alfred Dreyfus kartzelaratuz traizio salatapean.
• 1933. Espainiar emakumeek lehen aldiz bozkatu zuten legegintzaldirako hauteskundeetan.
• 1936. Cadizen, lehenengo 3.000 alkandora beltz italiarrek hartu zuten lur, Espainiako Gerra Zibilean errebeldeekin bat egiteko asmoz.
• 1940. Bigarren Mundu Gerra: Manchesterrek (Ingalaterra) Alemaniaren airezko erasoa pairatu zuen.
• 1947. Hans Aumeier ofizial nazia hil zen (j. 1906).
• 1949. Robin Gibb, ingeles abeslaria eta musikagilea. Bee Gees taldeko kidea jaio zen (h. 2012).
• 1960. José María Sanz (Loquillo), abeslaria, jaio zen.
• 1960. Jean-Michel Basquiat, artista estatubatuarra jaio zen (h. 1988).
• 1962. Ralph Fiennes aktore britainiarra jaio zen.
• 1965. Sergi López i Ayats aktore kataluniarrajaio zen.
• 1972. Viven: 70 egun azkarrago 36 pertsona zihoazen abioiak Andeetan istripua izan ondoren, 16 bizirik errekuperatuak izan ziren.
• 1972. Vanessa Paradis abeslari eta aktore frantsesa jaio zen.
• 1973. LPEEk (OPEPek) petrolioren prezioak bikoiztu zituen.
• 1979. Euskal Autonomi Erkidegoko Estatutua aprobatu zen.
• 1989. Brandeburgoko atea ireki zuten, horrela 30 urtez luzatu zen 2 Alemanien banaketa bertan behera utziz.
• 1990. Lech Walesa Poloniako presidente izendatu zuten.
• 1991. Julio Anguita PCEko idazkari orokor aukeratu zuten.
• 1997. Actealgo sarraskia: 45 indigena tzotzil asasinatu zituzten Mexikoko Chiapaseko eliza batean errezatzen ari ziren bitartean.
• 1998. G. Hannelius estatubatuar aktorea jaio zen.
• 2001. Hamid Karzai aukeratu zuten Afganistango presidente.
• 2002. Egun latza: Joe Strummer, britainiar musikaria (The Clash) hil zen (j. 1952).
• 2014. Joe Cocker, britainiar abeslaria hil zen (j. 1944).

Abenduaren 21a

• 1375. Giovanni Boccaccio, italiar idazle eta humanista, hil zen (j. (1313).
• 1511. Fray Pedro de Cordoba dominikoak, Mundu Berrian indioak gaizki tratatzen zireneko lehen salaketa egin zuen.
• 1532. Gazteleraz data eta ordua jartzerakoan, gaueko 23:51n kapikua berezi bat osatu zen: 23:51.21.12.1532. Kapikua hori 470 urte beranduago arte ez zen errepikatuko: 20:02.20.02.2002.
• 1549. Nafarroako Margarita hil zen (j. 1492).
• 1824. James Parkinson, britainiar medikua, hil zen (j. 1755).
• 1879. New York Herald-ek Edisonek elektrizitate bidezko argia asmatu zuela anuntziatu zuen.
• 1880. Man Uhartean (Erresuma Batua) emakumeentzako sufragio eskubidea onartu zuten. Munduko lehen lekua izan zen.
• 1890. Buffalo Bill Bartzelonara iritsi zen,  Europa guztian zehar bere trebeziak erakusten ari zen zirkoak egin zuen ibilaldian.
• 1959. Dwight David Eisenhower, estatubatuar presidenteak, Francisco Franco bisitatu zuen Madrilen.
• 1978. Batallón Vasco Españolak Jose Miguel Beñaran etakidea hil zuen Angelun (Lapurdi).
• 1983. España-Malta partida.
• 1984. Jose Antonio Ardanza aukeratu zuten Euskal Gobernuko lehendakari, Carlos Garaikoetxearen ordez.
• 1991. Jose Migel Barandiaran, antropologo, etnografo eta apaiz ataundarra zendu zen (j. 1889).
• 2005. Audientzia Nazionalak Estatuari eta Aragoiko Aldundiari egotzi die ardura patrimoniala 1996an Biescaseko (Huesca) kanping batean erreka atera eta 87 pertsona hil zirelako.

Abenduaren 20a

• 1795. Kristobal Kolonen errautsak jaso zituzten Santo Domingoko katedraletik eta La Habanara eraman zituzten.
• 1941. Alemania. Hitlerrek indar armatuen kontrola hartu zuen.
• 1944. Frantzia. Le Monde egunkariko lehen alea kaleratu zuten.
• 1968. John Steinbeck Literaturako Nobel Sariduna zendu zen (j. 1902).
• 1973. ETAk Luis Carrero Blanco Espainiako presidentea erail zuen Madrilen kotxean zihoala bonba bat leherraraziz. Berarekin batera, kotxean zihoazen beste bi pertsona hil ziren.
• 1979. Kongresuak Langile Estatutua aprobatu zuen.
• 1984. Akordio baten bitartez, Erresuma Batuak Hong Kong Txinara 1997. urtea baino lehen emateko konpromisoa hartu zuen.

Abenduaren 19a

• 1683. Filipe V.a Espainiakoa, Espainiako Borboi etxeko lehen erregea, jaio zen (h. 1746).
• 1865. AEBk esklabotza legez amaitu zuen.
• 1878. Josef Stalin buruzagi sobietarra jaio zen (h. 1953).
• 1911. Roald Amundsen eta bere taldekideak Hego Polora heldu ziren. 35 egun geroago Robert Falcon Scott eta bere taldekideak helduko ziren.
• 1913. Nikolas Lekuona jaio zen Ordizian (h. 1937).
• 1915. Edith Piaf jaio zen (h. 1963).
• 1940. Franklin Delano Rooseveltek 3. aldiz zin egin zuen AEBko lehendakari kargua.
• 1979. Jesus Maria Leiozaola erbestetik itzuli zen.
• 1983. Ramon Oñaederra Bergara, “Kattu” erail zuen GALek Baionako Kaietenia tabernan lanean zegoela. ETAko kidea zen, errefuxiatua eta 23 urtekoa.
• 1984. Carlos Garaikoetxea EAEko lehendakariak kargua utzi behar izan zuen EAJko Asanblada Nazionalak hala eskatuta.
• 1984. Akordio baten bitartez, Erresuma Batuak eta Txinako Herri Errepublikak Deklarazio bateratu bat sinatu zuten Hong Kongo gaiaren inguruan eta, haren arabera, 1997ko uztailaren 1ean, Txinaren eskuetara itzuliko ziren 150 urte britainiar izan ondoren (Nankingo Ituna sinatu zenetik).
• 1997. Masaru Ibuka, japoniar enpresario eta idazlea eta Sonyren kofundatzailea, hil zen (j. 1908).
• 2005. Evo Morales Boliviako presidente izateko aukeratu zuten.
• 2009. Kim Peek savant ospetsua hil zen bihotzeko baten ondorioz (j. 1951).

Abenduaren 18a

• 1535. Barbarroja kortsarioak Mahon sakeatu zuen.
• 1732. Espainian lehen aldiz leva eta kinta sistema erabili zen ejertzitoa hornitzeko.
• 1737. Antonio Stradivari biolin-egile italiarra hil zen (j. 1644).
• 1801. Juan Ignazio Iztueta Tolosako kartzelan sartu zuten.
• 1812. Cadizen Eguberritako Loteria Nazionaleko Zozketa Berezia egin zuten lehen aldiz.
• 1830. Simon Bolivar hil zen (j. 1783).
• 1848. Bernard Bolzano matematikari txekiarra hil zen (j. 1783).
• 1865. Estatu Batuetan esklabotza legez amaitu zuten.
• 1878. Josef Stalin buruzagi sobietarra jaio zen (h. 1953).
• 1909. Leopoldo II.a Belgikakoa, Belgikako errege eta Kongoko “errege subiraua” hil zen (j. 1835).
• 1912. Roland Garros, pilotu frantsesak, Mediterraneoko lehen trabesia egin zuen, Tunezetik Erromara.
• 1943. Keith Richards, gitarrajole britaniarra eta The Rolling Stoneseko kidea, jaio zen.
• 1946. Steven Spielberg Ameriketako Estatu Batuetako zinema zuzendaria jaio zen.
• 1946. Steve Biko, apartheidaren aurkako ekintzaile hego afrikarra, jaio zen.
• 1960. Euskal Herriko Bertsolari Txapelketa Nagusia Donostian, Inazio Eizmendi “Basarri” garaile.
• 1963. Brad Pitt aktore estatubatuarra jaio zen.
• 1983. 82 hildako eta 29 zauritu Alcala 20 diskoteka madrildarrean izandako sutean.
• 1997. El Niño fenomenoak mila hildako eragin zituen Iberoamerikan.
• 1994. Galerias Preciados enpresak ordainketa-etena deklaratu zuen Madrileko epaitegi batean, kiebrari ekiditearren.
• 2003. Josu Jon Imaz EAJko zuzendari aukeratu zuten, Xabier Arzallus ordezkatuz.
• 2005. Andoni Egañak 4. aldiz irabazi zuen Euskal Herriko bertsolari Txapelketa Nagusia.
• 2008. Mark Felt “Eztarri sakona”, Watergate auzia argitara eman zuen FBIko espia hil zen (j. 1913).
• 2016. Zsa Zsa Gabor hungariar jatorriko estatubatuar aktorea 99 urterekin hil zen (j. 1917).